Neurologia. tom 1-2 (PZWL)

Tytuł Neurologia. Tom 1-2 Język polski Wydawnictwo PZWL ISBN 978-83-200-6004-1 Rok wydania 2013 Warszawa Wydanie 2 liczba stron 992 Format mobi, epub Spis treści Wykaz autorów V Przedmowa do II wydania VII Przedmowa do I wydania IX SPIS TREŚCI TOMU 1 CZĘŚĆ I - WPROWADZENIE DO NEUROLOGII 1 1. ANATOMIA CZYNNOŚCIOWA OŚRODKOWEGO UKŁADU NERWOWEGO; Janusz Moryś 3 Układ ruchu 3 Układ piramidowy 3 Jądra podstawy i tzw. Układ pozapiramidowy 7 Układ czucia 11 Układ wzroku 16 Ośrodki ruchowe gałek ocznych 20 Układ słuchu i równowagi 21 Układ słuchu 21 Układ równowagi 23 Układ limbiczny 25 2. BADANIE NEUROLOGICZNE; Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 33 Ogólna ocena zachowania się pacjenta, wyglądu i sposobu poruszania 33 Wywiad chorobowy - Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 33 Obecne dolegliwości 33 Przebyte choroby 35 Wywiad środowiskowy 36 Wywiad rodzinny 36 Wywiad od rodziny i opiekunów 36 Podsumowanie wywiadu 36 Badanie przedmiotowe - Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 37 Badanie nerwów czaszkowych - Adam Niezgoda, Radosław Kaźmierski 39 Nerw I - nerw węchowy 39 Nerw II - nerw wzrokowy 39 Nerwy III, IV i VI - nerwy gałkoruchowe 41 Nerw III - nerw okoruchowy 42 Nerw IV - nerw bloczkowy 44 Nerw VI - nerw odwodzący 44 Nerw V - nerw trójdzielny 45 Nerw VII - nerw twarzowy 47 Nerw VIII - nerw przedsionkowo-ślimakowy 48 Nerw IX - nerw językowo-gardłowy i nerw X - nerw błędny 49 Nerw XI - nerw dodatkowy 49 Nerw XII - nerw podjęzykowy 50 Badanie układu ruchu 50 Oglądanie - Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 50 Badanie napięcia mięśniowego - Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 52 Badanie siły mięśniowej - Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 53 Ocena siły mięśniowej — Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 60 Badanie odruchów — Adam Niezgoda, Radosław Kaźmierski 60 Badanie odruchów ścięgnistych w kończynach górnych 61 Badanie odruchów ścięgnistych w kończynach dolnych 62 Skurcze kloniczne 63 Odruchy powierzchniowe 64 Badanie czucia - Adam Niezgoda, Radosław Kaźmierski 65 Badanie czucia powierzchniowego 65 Badanie czucia powierzchniowego na tułowiu 65 Badanie czucia powierzchniowego na kończynach górnych 67 Badanie czucia powierzchniowego na kończynach dolnych 67 Badanie czucia proprioceptywnego: ułożenia i wibracji 69 Objawy patologiczne - Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 70 Badanie zborności ruchów — Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 71 Badanie kręgosłupa — Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 73 Badanie chodu — Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 74 Zaburzenia chodu 74 Chód nieprawidłowy o charakterze asymetrycznym 74 Chód nieprawidłowy o charakterze symetrycznym na szerokiej podstawie 75 Chód nieprawidłowy o charakterze symetrycznym 75 Badanie objawów oponowych - Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 76 Badanie objawów korzeniowych - Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 77 Badanie czynności autonomicznego układu nerwowego — Adam Niezgoda, Radosław Kaźmierski 78 Zmienność zatokowa 78 Zaburzenia wydzielania potu 78 Schemat badania neurologicznego - Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 80 Badanie chorego z zaburzeniami świadomości i chorego nieprzytomnego - Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 80 Skale kliniczne w neurologii - Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 83 3. ZESPOŁY OBJAWOWE W NEUROLOGII; Sławomir Michalak, Jan P. Mejnartowicz 87 Zaburzenia świadomości — Sławomir Michalak 87 Jakościowe zaburzenia świadomości 88 Ilościowe zaburzenia świadomości 90 Zespoły i objawy neuropsychologiczne — Sławomir Michalak 92 Zespół oponowy — Sławomir Michalak 96 Zaburzenia widzenia, spojrzenia, źreniczne i gałkoruchowe — Sławomir Michalak 96 Niedowidzenie 97 Zaburzenia źreniczne 98 Zaburzenia ruchomości gałek ocznych 99 Zaburzenia spojrzenia skojarzonego 100 Opadanie powiek 101 Zespoły nerwów czaszkowych — Sławomir Michalak 101 Zespoły uszkodzenia płatów półkul mózgu — Sławomir Michalak 104 Zaburzenia siły mięśniowej - Jan P. Mejnartowicz 105 Zespół górnego neuronu ruchowego 105 zniszczenie półkulowe 106 uszkodzenie pnia mózgu 106 zniszczenie rdzenia kręgowego 106 Zespół dolnego neuronu ruchowego 109 Zespoły korzeniowe 109 Uszkodzenia splotów 110 uszkodzenie nerwów obwodowych 113 Zaburzenia złącza nerwowo-mięśniowego 114 Miopatie 114 Zaburzenia czucia - Jan P. Mejnartowicz 115 zniszczenie nerwów obwodowych 115 zniszczenie korzeni i splotów 115 uszkodzenie rdzenia kręgowego 116 zniszczenie pnia mózgu 117 zniszczenie wzgórza 118 zniszczenie kory mózgu 118 Zaburzenia koordynacji i zawroty głowy - Jan P. Mejnartowicz 119 Niezborność 119 Ataksja móżdżkowa 119 Ataksja czuciowa 121 Zawroty głowy 122 Zaburzenia ruchowe i ruchy mimowolne - Jan P. Mejnartowicz 124 Drżenie 124 Pląsawica 126 Zaburzenia związane z zniszczeniem jądra niskowzgórzowego (Luysa) 127 Hemibalizm 127 Dystonia 127 Atetoza 128 Mioklonie 128 Tiki 129 Zaburzenia czynności pęcherza moczowego i zaburzenia oddechu - Jan P. Mejnartowicz 130 Zaburzenia czynności pęcherza moczowego 130 Zaburzenia oddechu 131 4. BADANIA LABORATORYJNE W CHOROBACH UKŁADU NERWOWEGO; Sławomir Michalak, Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda, Mikołaj Pawlak, Jan P. Mejnartowicz 133 Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego — Sławomir Michalak 133 Nakłucie lędźwiowe 133 Różnicowanie przypadkowego skrwawienia płynu mózgowo-rdzeniowego od krwotoku podpajęczynówkowego 134 Podstawowe badania płynu mózgowo-rdzeniowego 134 Biochemiczne badania płynu mózgowo-rdzeniowego 135 Immunologiczne badania płynu mózgowo-rdzeniowego 136 Identyfikacja drobnoustrojów metodą polimerazowej reakcji łańcuchowej 138 Biochemiczne różnicowanie płynu mózgowo-rdzeniowego i wydzieliny z nosa 138 Znaczenie podstawowych badań hematologicznych w chorobach układu nerwowego — Sławomir Michalak 139 Znaczenie badania moczu w chorobach układu nerwowego — Sławomir Michalak 140 Badania biochemiczne w chorobach układu nerwowego — Sławomir Michalak 141 Badania układu krzepnięcia — Sławomir Michalak 141 Badania w zakresie układu wydzielania wewnętrznego — Sławomir Michalak 142 Badania laboratoryjne (biochemiczne) przydatne w podstawowej diagnostyce chorób mięśni — Sławomir Michalak 142 Badania immunologiczne w chorobach układu nerwowego — Sławomir Michalak 143 Diagnostyka neurogenetyczna — Jan P. Mejnartowicz 144 Diagnostyka genetyczna 144 wykorzystanie badań genetycznych 145 Badania cytogenetyczne 146 Genetyczne badania molekularne 147 Diagnostyka bezpośrednia (testy DNA) 147 Diagnostyka pośrednia (analiza sprzężeń) 148 Trudności związane z interpretacją wyników badań genetycznych 149 Typy dziedziczenia 150 Dziedziczenie autosomalne dominujące 150 Dziedziczenie autosomalne recesywne 151 Dziedziczenie sprzężone z chromosomem X 151 Dziedziczenie wieloczynnikowe 153 Dziedziczenie mitochondrialne 153 Poradnictwo genetyczne 154 Badania neurogenetyczne (przykłady) 154 Choroba Wilsona (MIM 277900) 154 Choroba Parkinsona 155 Badania elektrofizjologiczne w praktyce neurologicznej - Adam Niezgoda 157 Elektroneurografia (ENG) 158 Przewodzenie ruchowe (czynność włókien ruchowych) 158 Przewodzenie czuciowe (czynność włókien czuciowych) 159 Przewodzenie w odcinkach proksymalnych 160 Elektromiografia (EMG) 161 EMG z użyciem igły 161 EMG pojedynczego włókna 161 Badanie złącza nerwowo-mięśniowego 162 Elektroencefalografia (EEG) 163 Podstawowe rytmy elektroencefalograficzne 164 Potencjały wywołane 165 Wzrokowe potencjały wywołane (WPW) - potencjały odpowiedzi korowej na bodźce wzrokowe 166 Słuchowe potencjały wywołane - potencjały odpowiedzi korowej i pnia mózgu na bodźce słuchowe 166 Somatosensoryczne potencjały wywołane - potencjały rdzenia kręgowego, pnia mózgu, a także kory mózgu w odpowiedzi na stymulację czuciowych nerwów obwodowych (np. Pośrodkowego czy piszczelowego) 167 Ruchowe potencjały wywołane 167 Potencjały wywołane związane z wydarzeniem poznawczym 168 Badania ultrasonograficzne w neurologii (neurosonologia) - Radosław Kaźmierski 169 Badanie ultrasonograficzne tętnic szyjnych 169 Ocena struktur (morfologii) ścian tętnic szyjnych 170 Pomiar grubości kompleksu intima-media 170 Grubość kompleksu intima-media i występowanie blaszek miażdżycowych koreluje z obecnośćm czynników ryzyka miażdżycy 170 Zmiany w obrębie ściany naczyniowej tętnic szyjnych a ryzyko udaru niedokrwiennego mózgu 171 Blaszki miażdżycowe 171 Ocena morfologii ściany naczyniowej a profilaktyka i leczenie zmian miażdżycowych 172 Badanie spektrum przepływu krwi 173 Badania czynnościowe 173 Badanie tętnic kręgowych 174 Przezczaszkowa ultrasonografia dopplerowska 174 konwencjonalna metoda dopplerowska 174 Przezczaszkowa ultrasonografia dopplerowska z obrazowaniem przepływu w odcieniu 175 Techniki neuroobrazowe w diagnostyce neurologicznej - Mikołaj Pawlak 176 Obraz krwawienia w TK 178 Obrazowanie naczyń szyjnych i mózgowych 179 Obrazowanie perfuzji tkankowej 180 Obrazowanie metaboliczne 180 użycie środków kontrastowych 181 progresywne techniki obrazowania strukturalnego i czynnościowego mózgu 182 5. WPROWADZENIE DO NEUROPATOLOGII; Wielisław Papierz, Paweł P. Liberski 185 Badanie pośmiertne mózgowia i rdzenia kręgowego (technika sekcji używana w neuropatologii) 185 Wybrane techniki neuropatologiczne 187 Wybrane kategorie zmian neuropatologicznych 190 6. BADANIE NEUROPSYCHOLOGICZNE I JEGO ROLA W PROCESIE DIAGNOSTYCZNYM W NEUROLOGII; Tomasz Sobów 193 Badanie neuropsychologiczne — ogólne zasady i użycia 193 charakterystyczne zastosowania badania neuropsychologicznego (oceny psychometrycznej) w neurologii 196 Przesiewowe metody oceny funkcji poznawczych 196 Czynniki swoiste dla pacjenta. Normy a interpretacja wyników badania neuropsychologicznego 198 Znaczenie diagnostyki neuropsychologicznej w neurologicznej praktyce klinicznej 198 Skorowidz 201 SPIS TREŚCI TOMU 2 CZĘŚĆ II - NEUROLOGIA KLINICZNA 201 7. ZABURZENIA ROZWOJOWE OŚRODKOWEGO UKŁADU NERWOWEGO I CHOROBY UWARUNKOWANE NIEPRAWIDŁOWOŚCIAMI BUDOWY I LICZBY CHROMOSOMÓW - Sergiusz Jóźwiak, Katarzyna Kotulska 203 Zaburzenia rozwojowe ośrodkowego układu nerwowego 203 Rozszczepy kręgosłupa 203 Rozdwojenie rdzenia 204 Wrodzona zatoka skórna kręgosłupa 205 Rozszczepy czaszkowo-mózgowe 205 Zespół Arnolda-Chiariego 206 Zespół Dandy'ego-Walkera 206 Zaburzenia rozwoju układu spoidłowego 206 Torbiel przegrody klarownej 207 Zaburzenia migracji 207 Choroby uwarunkowane nieprawidłowościami budowy i liczby chromosomów 208 Zespół Downa 208 Zespół Edwardsa 209 Zespół Pataua 210 Trisomia 8 pary 211 Zespół Lejeune'a (zespół miauczenia kota/kociego, krzyku) 211 Zespół Wolfa-Hirschhorna 212 Zespoły Pradera-Willego i Angelmana 212 Zespół łamliwego chromosomu X rodzaju A (FRAXA) 213 Zespół Klinefeltera 213 Zespół Turnera 214 8. FAKOMATOZY - Sergiusz Jóźwiak, Katarzyna Kotulska 217 Nerwiakowłókniakowatość 217 Nerwiakowłókniakowatość typu 1 (NF-1; choroba Recklinghausena) 217 Nerwiakowłókniakowatość rodzaju 2 (NF-2) 218 Stwardnienie guzowate (choroba Bourneville'a; choroba Bourneville'a-Pringle'a) 219 Zespół Sturge'a-Webera (naczyniakowatość twarzowo-mózgowa) 221 Choroba Hippla-Lindaua (naczyniakowatość siatkówkowo-móżdżkowa) 221 9. ZABURZENIA METABOLICZNE I INNE GENETYCZNIE UWARUNKOWANE CHOROBY UKŁADU NERWOWEGO - Anna Członkowska, Tomasz Litwin, Tomasz Sobów, Anna Tylki-Szymańska 223 Choroby lizosomalne - Anna Tylki-Szymańska 223 Mukopolisacharydozy 226 Sfingolipidozy 229 Gangliozydozy 235 Glikoproteinozy (oligosacharydozy) 236 Mukolipidozy 237 Zaburzenia metabolizmu miedzi - Anna Członkowska, Tomasz Litwin 239 Choroba Wilsona 239 Choroba Menkesa 247 Ataksje rdzeniowo-móżdżkowe i inne choroby wywołane zmianą liczby powtarzalnych sekwencji DNA - Tomasz Sobów 249 Autosomalnie dominujące ataksje rdzeniowo-móżdżkowe 250 Obraz kliniczny i innowacyjnanie w najczęstszych SCA 250 Inne niżeli SCA choroby związane z ekspansją CAG 252 DRPLA 252 Inne choroby związane z ekspansjami trypletów nukleotydowych innych niżeli CAG 252 Ataksje rdzeniowo-móżdżkowe dziedziczone autosomalnie recesywnie 253 Ataksja Friedreicha 253 10. ZESPOŁY OTĘPIENNE - Tomasz Sobów, Maria Barcikowska, Paweł P. Liberski 255 Definicja otępienia 255 Epidemiologia otępień 255 Przyczyny zaburzeń funkcji poznawczych i otępienia 256 Rozpoznawanie otępienia 258 dane uzyskane z wywiadu 259 Badanie kliniczne pacjenta z podejrzeniem otępienia 259 Przesiewowe testy używane do oceny funkcji poznawczych 260 Formalna ocena nasilenia i postępu otępienia 260 Badanie neuropsychologiczne w diagnostyce otępień 260 Badania neuroobrazowe w diagnostyce otępień 261 Badania laboratoryjne i inne uzupełniające badania w diagnostyce otępień 261 Różnicowanie otępień 262 Badania nad biomarkerami biochemicznymi 262 Choroba Alzheimera 263 Patogeneza choroby Alzheimera 263 Genetyka choroby Alzheimera 264 Gen β-APP 264 Preseniliny (geny: PSEN1 i PSEN2; białka ps1 i ps2) 266 Apolipoproteina E 266 Obraz neuropatologiczny choroby Alzheimera 266 Obraz kliniczny choroby Alzheimera 267 Zaburzenia funkcji poznawczych - otępienie 267 Kryteria rozpoznawcze choroby Alzheimera 269 Propozycje nowych kryteriów diagnostycznych choroby Alzheimera 270 Różnicowanie choroby Alzheimera 270 Leczenie otępienia w chorobie Alzheimera 271 Farmakoterapia zaburzeń funkcji poznawczych 271 progresywnanie w przypadkach zaburzeń zachowania i objawów psychiatrycznych towarzyszących chorobie Alzheimera 272 Otępienia naczyniopochodne 273 Etiopatogeneza i postacie kliniczno-patologiczne otępień naczyalopochodnych 274 Obraz kliniczny i diagnostyka otępień naczyniopochodnych 275 Otępienie wielozawałowe 275 Otępienie podkorowe w przebiegu choroby małych naczyń 275 Kliniczna diagnostyka otępień naczyniopochodnych 275 progresywnanie w przypadku otępień naczyniopochodnych 276 Leczenie objawowe otępień naczyniopochodnych 276 Otępienie z ciałami Lewy'ego i otępienie w chorobie Parkinsona 277 Obraz kliniczny i diagnostyka różnicowa otępienia z ciałami Lewy'ego 277 Zmiany neuropatologiczne w otępieniu z ciałami Lewy'ego i elementy patogenezy 278 Otępienie z ciałami Lewy'ego a otępienie w chorobie Parkinsona 278 Leczenie objawowe otępienia z ciałami Lewy'ego i otępienia w chorobie Parkinsona 279 Otępienia czołowo-skroniowe 279 Obraz neuropatologiczny otępień czołowo-skroniowych i komponenty, patogenezy 280 Genetyczne postaci otępień czołowo-skroniowych 280 Obraz kliniczny otępień czołowo-skroniowych 281 Kliniczna diagnostyka otępienia czołowo-skroniowego 282 Leczenie otępienia czołowo-skroniowego 282 11. CHOROBY UKŁADU POZAPIRAMIDOWEGO - Jarosław Sławek 285 Wprowadzenie 285 Charakterystyka podstawowych zaburzeń ruchowych 286 Drżenie 286 Dystonia 286 Pląsawica, atetoza i balizm 286 Mioklonie 286 Tiki 287 Akatyzja 287 Tzw. Psychogenne ruchy mimowolne 287 Choroba Parkinsona 287 Epidemiologia 287 Obraz kliniczny 288 Różnicowanie 292 Przebieg choroby 294 Czynniki ryzyka 296 Leczenie 297 Rokowanie 301 Postępujące porażenie ponadjądrowe 302 Zanik wieloukładowy 304 Choroba Huntingtona 306 Drżenie samoistne 309 Zespół niespokojnych nóg 313 Dystonie 316 Epidemiologia 316 Obraz kliniczny i podział 317 Najczęstsze dystonie ogniskowe 318 Dystonia szyjna (kręcz karku) 318 Kurcz powiek (blefarospazm) 320 Wybrane dystonie o podłożu genetycznym 320 Dystonia rodzaju 1 (DYT1) 320 Dystonia typu 5 (DYT5) 321 Zespół Gillesa de la Tourette'a 323 12. CHOROBY NEURONU RUCHOWEGO I CHOROBY RDZENIA KRĘGOWEGO - Irena Hausmanowa-Petrusewicz, Joanna Iłżecka, Alicja Kalinowska-Łyszczarz, Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski 327 Stwardnienie boczne zanikowe - Joanna Iłżecka 327 Dziedziczna paraplegia spastyczna – Paweł P. Liberski, Wojciech Kozubski 332 Jamistość rdzenia kręgowego i jamistość opuszki - Alicja Kalinowska-Łyszczarz 335 Zanik rdzeniowy mięśni - Irena Hausmanowa-Petrusewicz 338 13. CHOROBY NERWOWO-MIĘŚNIOWE - Irena Hausmanowa-Petrusewicz 345 Dystrofinopatie 345 Dystrofia mięśniowa Duchenne'a 345 Dystrofia mięśniowa Beckera 348 Dystrofia twarzowo-łopatkowo-ramieniowa 348 Dystrofia obręczowo-kończynowa 349 Dystrofia wrodzona 351 Miopatie wrodzone 353 Dystrofia miotoniczna (choroba Steinerta) 353 Choroba Rickera 354 Kanałopatie 355 Laminopatie 357 Laminopatie związane z patologią laminy A/C 357 Emerynopatia - pierwsza opisana nukleopatia 357 Dystrofia Emery'ego-Dreifussa - laminopatia 358 Inne laminopatie z zajęciem mięśni 359 Laminopatie wieloukładowe 359 Laminopatie obwodowe neurogenne 360 Laminopatie związane z patologią laminy B 360 14. MIASTENIA I ZESPOŁY MIASTENICZNE - Anna Kostera-Pruszczyk 361 Miastenia 362 Epidemiologia 362 Patogeneza 362 Obraz kliniczny 363 Diagnostyka 364 Leki użytkowane w leczeniu miastenii 365 Leczenie przełomu miastenicznego 367 Rokowanie 367 Zespoły miasteniczne 368 Zespół miasteniczny Lamberta-Eatona 368 Leczenie 369 15. ZATRUCIA I ZESPOŁY NIEDOBOROWE UKŁADU NERWOWEGO - Wojciech Kozubski, Halina Sińczuk-Walczak 373 Zatrucia przemysłowe - Halina Sińczuk-Walczak 373 Zespół rzekomonerwicowy 374 Zespół encefalopatyczny (encefalopatia) 374 Zespół psychoorganiczny 375 Zespół neuropatyczny 375 Ważniejsze zatrucia zawodowe układu nerwowego 376 Związki chemiczne wykorzystywane do produkcji tworzyw nienaturalnych 377 Objawy neurologiczne w zespole zależności alkoholowej - Wojciech Kozubski 378 Wpływ alkoholu na ośrodkowy układ nerwowy 378 Alkoholowy zespół abstynencyjny 378 „Pierwotne otępienie alkoholowe" 380 Encefalopatie alkoholowe 380 Zespół Wernickego-Korsakowa 380 Choroba Marchiafavy-Bignamiego 380 Amblyopia tytoniowo-alkoholowa 381 Alkoholowy zanik móżdżku 381 Polineuropatia alkoholowa 381 Mielinoliza środkowa mostu 382 Wpływ farmakologicznych środków uzależniających na układ nerwowy - Wojciech Kozubski 382 Wpływ przeciwbólowych i narkotycznych leków opioidowych na układ nerwowy 382 Ostre zatrucie lekami opioidowymi 383 Uzależnienie od leków opioidowych i opioidowy zespół abstynencyjny 383 Wpływ leków psychostymulujących na układ nerwowy 383 Ostre zatrucie lekami sympatykomimetycznymi 384 Uzależnienie od środków psychostymulujących i zespół abstynencyjny 384 Inne substancje uzależniające 384 Pośredni wpływ substancji uzależniających na układ nerwowy 385 Zespoły niedoborowe układu nerwowego - Wojciech Kozubski 386 Niedobór witaminy B₁ 386 Choroba beri-beri 386 Zespół Wernickego-Korsakowa 387 Niedobór witaminy B₁₂ i kwasu foliowego 389 Niedobór witaminy B₁₂ 389 Niedobór kwasu foliowego 391 Niedobór kwasu nikotynowego (pelagra) 392 Niedobór witaminy B₆ 392 Niedobór witaminy E 393 16. CHOROBY INFEKCYJNE UKŁADU NERWOWEGO - Jacek Juszczyk, Paweł P Liberski, Alicja Kurnatowska 395 Wprowadzenie - Jacek Juszczyk 395 Bakteryjne zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych - Jacek Juszczyk 396 Ropień mózgu 403 Gruźlica 405 Trąd 406 Kiła 407 Borelioza z Lyme 409 Zatrucia jadami bakteryjnymi 414 Tężec 414 Zatrucie jadem kiełbasianym 415 Błonica 416 Zakażenia riketsjowe 416 Wirusowe zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu - Jacek Juszczyk 417 Enterowirusowe zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych 420 Ostre zapalenie rogów przednich rdzenia kręgowego 420 Zapalenia mózgu wywoływane poprzez arbowirusy 423 Zakażenia wirusem różyczki 426 Postępujące różyczkowe zapalenie mózgu 426 Zakażenia paramyksowirusami 427 Zakażenia wirusami herpes 428 Zakażenia HSV-1 429 Zakażenia wirusem ospy wietrznej-półpaśca 430 Wścieklizna 433 Zakażenia arenawirusami 435 Zakażenia adenowirusami 435 Zakażenia retrowirusami 435 Zakażenie HIV i AIDS 435 Zakażenia innymi retrowirusami 444 Inne choroby wirusowe i o prawdopodobnej etiologii wirusowej 444 Choroby wywołane poprzez grzyby - Paweł P. Liberski, Alicja Kurnatowska 446 Wprowadzenie 446 Aspergiloza - grzybica kropidlakowa 446 Aspergiloza uogólniona 448 Kryptokokoza 448 Leczenie zakażeń grzybicznych o.u.n 450 Choroby pasożytnicze - Paweł P. Liberski, Alicja Kurnatowska 450 Choroby wywołane przez pierwotniaki 450 Pierwotne amebowe zapalenie mózgu i opon/ziarniniakowe amebowe zapalenie mózgu 450 Malaria mózgowa 452 Toksoplazmoza 453 Choroby wywołane poprzez robaki (helminty) 455 Płazińce 455 Choroba Creutzfeldta-Jakoba i inne choroby wywołane przez priony – Paweł P. Liberski 458 Teoria prionu 459 Badanie neuropatologiczne 459 Obraz kliniczny 460 Kuru 460 Choroba Creutzfeldta-Jakoba 461 Kryteria kliniczne rozpoznawania postaci jatrogennej choroby Creutzfeldta-Jakoba 462 Kryteria kliniczne rozpoznawania postaci rodzinnej chorób wywoływanych przez priony (fCJD, GSS, FFI) 462 Prionopatia ze zmienną wrażliwością na proteazę 467 Choroba Gerstmanna-Strausslera-Scheinkera 470 Śmiertelna rodzinna bezsenność i śmiertelna sporadyczna bezsenność 470 17. CHOROBY NACZYNIOWE UKŁADU NERWOWEGO - Tomasz Dziedzic, Wojciech Kozubski, Joanna Pera, Agnieszka Słowik, Marcin Wnuk 473 Niedokrwienny udar mózgu - Agnieszka Słowik, Marcin Wnuk, Tomasz Dziedzic, Joanna Pera 473 Definicja niedokrwiennego udaru mózgu. Uwagi wstępne 473 Epidemiologia niedokrwiennego udaru mózgu 475 Patofizjologia niedokrwiennego udaru mózgu 475 Etiologia i klasyfikacja niedokrwiennego udaru mózgu 476 Choroba sporych naczyń 476 Udar sercowo-zatorowy 476 Choroba niepokaźnych naczyń i udar zatokowy - Wojciech Kozubski 478 Udar o rzadkiej etiologii 479 Udar o nieustalonej etiologii 483 Czynniki ryzyka niedokrwiennego udaru mózgu 483 Symptomatologia niedokrwiennego udaru mózgu 486 Zespoły kliniczne związane z niedrożnością tętnic domózgowych i mózgu 490 Tętnica szyjna wewnętrzna 490 Tętnica przednia mózgu 491 Tętnica naczyniówkowa przednia 491 Tętnica środkowa mózgu 491 Tętnica tylna mózgu 492 Tętnica podstawna 492 Zespoły tętnic móżdżkowych 492 Zespoły uszkodzenia pnia mózgu 493 Kliniczne zespoły udarowe 493 Ocena kliniczna pacjenta z niedokrwiennym udarem mózgu 493 Badania pracowniane wykonywane w przypadku niedokrwiennego udaru mózgu - Joanna Pera, Agnieszka Słowik, Tomasz Dziedzic, Marcin Wnuk 495 Badania neuroobrazowe 495 Tomografia komputerowa 495 Tomografia rezonansu magnetycznego 497 Badania biochemiczne i hematologiczne 499 Badania naczyniowe 501 Badanie ultrasonograficzne 501 Badania angiograficzne 501 Badania serca 502 Elektrokardiografia 502 Echokardiografia 502 Inne badania 504 Rokowanie w przypadku niedokrwiennego udaru mózgu 504 Powikłania i następstwa niedokrwiennego udaru mózgu 505 Diagnostyka różnicowa niedokrwiennego udaru mózgu 507 postępowanie w ostrym okresie niedokrwiennego udaru mózgu - Tomasz Dziedzic, Agnieszka Słowik, Joanna Pera, Marcin Wnuk 510 postępowanie profilaktyczne w zespołach niedokrwiennych 513 Profilaktyka pierwotna niedokrwiennego udaru mózgu 513 Profilaktyka wtórna niedokrwiennego udaru mózgu 515 Przemijające napady niedokrwienne mózgu - Joanna Pera, Agnieszka Słowik, Tomasz Dziedzic, Marcin Wnuk 520 Krwotoczny udar mózgu - Tomasz Dziedzic, Agnieszka Słowik, Joanna Pera, Marcin Wnuk 524 Tętniaki ośrodkowego układu nerwowego i krwotok podpajęczynówkowy - Joanna Pera, Agnieszka Słowik, Tomasz Dziedzic, Marcin Wnuk 526 Zakrzep żylny we wnętrzuczaszkowy - Tomasz Dziedzic, Agnieszka Słowik, Joanna Pera, Marcin Wnuk 532 18. NOWOTWORY OŚRODKOWEGO UKŁADU NERWOWEGO I NEUROLOGICZNE ZESPOŁY PARANOWOTWOROWE - Dariusz J. Jaskólski, Paweł P Liberski, Sławomir Michalak 537 Epidemiologia 537 Obraz kliniczny 537 Nowotwory płata czołowego 539 Nowotwory płata skroniowego 540 Nowotwory płata ciemieniowego 540 Nowotwory płata potylicznego 541 Nowotwory pnia mózgu 541 Nowotwory móżdżku 541 Guzy we wnętrzuczaszkowe 542 Nowotwory szeregu astrocytarnego 542 Gwiaździak włókienkowy (astrocytoma fibrillare; WHO 542 Gwiaździak anaplastyczny (WHO 542 Glejak wielopostaciowy 542 Gwiaździak włosowatokomórkowy (astrocytoma pilocyticum; WHO I°) 544 Żółtakogwiaździak pleomorficzny (pleomorphic xanthoastrocytoma - PXA; WHO 544 Nowotwory gleju skąpowypustkowego 545 Skąpodrzewiak (oligodendroglioma; WHO i skąpodrzewiak anaplastyczny (WHO III0) 545 Nowotwory gleju wyściółkowego 545 Wyściółczak (ependymoma; WHO II°) 545 Nowotwory pochodzenia zarodkowego 546 Rdzeniak i prymitywny nowotwór neuroektodermalny (PNET) 546 Guzy neuronalne i neuronalno-glejowe 546 Zwojak (gangliocytoma; WHO I0), zwojakoglejak (ganglioglioma; WHO II0) i zwojakoglejak anaplastyczny (ganglioglioma anaplasticum; WHO III°) 546 Desmoplastyczny zwojakoglejak wieku dziecięcego (desmoplastic infantile ganglioglioma - DIG; WHO I°) 546 Nerwiak komórkowy ośrodkowy (central neurocytoma; WHO II°) 546 Dysembrioplastyczny nowotwór neuroepitelialny (dysembrioplastic neuroepithelial tumour - DNT; WHO I°) 547 Nowotwory splotu naczyniówkowego 547 Brodawczak splotu naczyniówkowego (choroid plexus papilloma; WHO II°) 547 Nowotwory okolicy szyszynki 547 Nowotwory przerzutowe 548 Oponiak 549 Nerwiak osłonowy nerwu przedsionkowego 550 Guzy okolicy siodła tureckiego 552 Gruczolak przysadki mózgowej 552 Nowotwory kanału kręgowego 553 Neurologiczne zespoły paranowotworowe - Sławomir Michalak 555 Metody diagnostyczne 556 Kryteria rozpoznania 557 Neurologiczne zespoły paranowotworowe w obrębie ośrodkowego układu nerwowego 557 19. STWARDNIENIE ROZSIANE I INNE ZESPOŁY DEMIELINIZACYJNE - Anna Członkowska, Jacek Losy 565 Stwardnienie rozsiane 565 Epidemiologia stwardnienia rozsianego 565 Genetyka stwardnienia rozsianego 566 Immunopatogeneza stwardnienia rozsianego 567 Przebieg i postaci kliniczne stwardnienia rozsianego 571 Obraz kliniczny stwardnienia rozsianego 573 Ocena stanu użytecznego 576 Rozpoznanie stwardnienia rozsianego 577 Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego 577 Badania obrazowe 580 Badania elektrofizjologiczne 581 Diagnostyka różnicowa stwardnienia rozsianego 583 Rokowanie w przypadku stwardnienia rozsianego 583 progresywnanie terapeutyczne w przypadku stwardnienia rozsianego 584 Łagodzenie następstw rzutu 584 Leczenie posiadające na celu zahamowanie postępu choroby 585 Leczenie objawowe 589 Spastyczność 589 Osłabienie siły mięśniowej 591 Ataksja i zaburzenia koordynacji 591 Ból 591 Zaburzenia czynności pęcherza moczowego 591 Zaparcia lub nietrzymanie stolca 592 Zaburzenia seksualne 592 Zaburzenia psychiatryczne 592 Zespół zmęczenia 592 Leczenie usprawniające i terapia zajęciowa 592 Choroba Devica 593 Poinfekcyjne i poszczepienne zapalenie mózgu i rdzenia 596 Ostre rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia 596 20. CHOROBY I ZESPOŁY OBJAWOWE OBWODOWEGO UKŁADU NERWOWEGO - Hanna Drac, Wojciech Kozubski 599 Neuropatia i jej rozpoznanie - Hanna Drac, Wojciech Kozubski 599 Rozpoznanie neuropatii 601 Ostre zapalne polineuropatie - Hanna Drac, Wojciech Kozubski 606 Zespół Guillaina-Barrégo 606 Zespół Millera-Fishera 608 Przewlekła zapalna polineuropatia demielinizacyjna - Hanna Drac, Wojciech Kozubski 609 Wieloogniskowa neuropatia ruchowa z blokiem przewodzenia - Hanna Drac, Wojciech Kozubski 610 Neuropatia w monoklonalnych gammapatiach - Hanna Drac, Wojciech Kozubski 611 Neuropatie w przebiegu zapaleń naczyń - Hanna Drac, Wojciech Kozubski 613 Neuropatie paranowotworowe 614 Neuropatie towarzyszące chorobom zakaźnym 614 Neuropatie w przebiegu chorób narządowych - Hanna Drac, Wojciech Kozubski 614 Neuropatia cukrzycowa - Hanna Drac, Wojciech Kozubski 616 Neuropatie niedoborowe i toksyczne - Hanna Drac, Wojciech Kozubski 621 Neuropatie polekowe 621 Genetycznie uwarunkowane neuropatie - Hanna Drac, Wojciech Kozubski 622 Choroba Charcota-Mariego-Tootha 622 Dziedziczna neuropatia z nadwrażliwością na ucisk 623 Dziedziczne bolesne nawrotowe porażenie splotu barkowego 624 Dziedziczne neuropatie czuciowe i autonomiczne 624 Polineuropatia w przebiegu wybranych genetycznie uwarunkowanych chorób metabolicznych - Hanna Drac, Wojciech Kozubski 625 Ostra przerywana porfiria 625 Rodzinna neuropatia amyloidowa 626 Polineuropatie w chorobach lizosomalnych 626 Polineuropatie w chorobach peroksysomalnych 627 Uszkodzenia nerwów czaszkowych - Wojciech Kozubski 627 Nerw węchowy (nerw I) 627 Nerw wzrokowy (nerw II) 628 Zapalenie nerwu wzrokowego 628 Toksyczne uszkodzenie nerwu wzrokowego 629 Uciskowe zniszczenie nerwu wzrokowego 629 Niedokrwienne zniszczenie nerwu wzrokowego 630 zniszczenie pasma wzrokowego, promienistości wzrokowej i ośrodków korowych 630 Zanik nerwu wzrokowego 631 Nerwy zaopatrujące gałkę oczną - okoruchowy (nerw III), bloczkowy (nerw IV) i odwodzący (nerw VI) 631 Uszkodzenia nerwów gałkoruchowych z porażeniem mięśni zewnętrznych oka 632 Porażenia mięśni wewnętrznych oka 634 Nerw trójdzielny (nerw V) 634 uszkodzenie jądra nerwu trójdzielnego 635 Przedzwojowe i pozazwojowe uszkodzenie nerwu. Patologia zwoju Gassera 635 Neuropatia nerwu trójdzielnego 636 Nerwoból nerwu trójdzielnego i inne nerwobóle w zakresie twarzy związane z nerwem trójdzielnym 636 Nerw twarzowy (nerw VII) 636 Porażenie nerwu twarzowego 636 Samoistne porażenie nerwu twarzowego 638 Dyskinezy twarzy 639 Nerw przedsionkowo-ślimakowy (nerw VIII) 639 uszkodzenie ośrodkowe drogi słuchowej i układu przedsionkowego 640 uszkodzenie pnia nerwu przedsionkowo-ślimakowego 640 Nerw językowo-gardłowy (nerw IX) i nerw błędny (nerw X) 641 Nerw dodatkowy (nerw XI) 642 Nerw podjęzykowy (nerw XII) 643 21. URAZY GŁOWY I RDZENIA KRĘGOWEGO - Dariusz J. Jaskólski 645 Urazy głowy 645 Epidemiologia 645 Patologia i patofizjologia urazów głowy 645 Zmiany wywołane urazem kontaktowym 646 Złamania 646 Krwiak nadtwardówkowy 647 Urazy bezwładnościowe 648 Krwiak podtwardówkowy 649 Krwiak śródmózgowy 651 Stłuczenie mózgu i rozerwanie mózgu 651 Wtórne pourazowe zniszczenie mózgu 652 Przemieszczenia w środkuczaszkowe i wklinowania 653 Napady padaczkowe po urazach głowy 654 progresywnanie z chorym po urazie głowy 654 Ocena stanu chorego 654 Opieka nad chorymi po ciężkich urazach głowy 655 nowoczesnanie w przypadkach lekkiego i umiarkowanego urazu głowy 656 Następstwa urazów głowy 657 Pourazowy zespół podmiotowy 657 Urazy rdzenia kręgowego 658 Epidemiologia 658 Badania kliniczne 658 Ocena neurologiczna chorego po urazie rdzenia kręgowego 659 nowoczesnanie z chorym po urazie rdzenia kręgowego 660 22. PADACZKA - Joanna Jędrzejczak 663 Epidemiologia padaczki 663 Anatomia patologiczna 665 Przyczyny padaczki 665 Patofizjologia padaczki 666 Obraz napadu padaczkowego 666 Napady padaczkowe częściowe 666 Napady padaczkowe uogólnione 667 Rozpoznanie padaczki 669 Badania pracowniane 669 Elektroencefalogram (EEG) 669 Techniki neuroobrazowania 670 Leczenie padaczki 671 Leczenie chorych z grup specjalnej troski 673 Odstawienie leków 674 nowoczesnanie w stanie padaczkowym 674 Leczenie chirurgiczne 676 Diagnostyka różnicowa padaczki 676 uniemożliwianie padaczce 681 Pierwsza pomoc 681 23. BÓLE I NEURALGIE W ZAKRESIE GŁOWY I TWARZY - Wojciech Kozubski, Izabela Domitrz 683 Ogólna symptomatologia i podstawy diagnostyki bólów głowy 683 Migrena 686 Epidemiologia migreny 686 Obraz kliniczny migreny 686 Patogeneza migreny 691 Powikłania migreny 692 Przebieg migreny 693 innowacyjnanie z chorym na migrenę 693 Ból głowy o typie napięciowym 695 Klasterowy ból głowy i przewlekła napadowa hemikrania 697 Klasterowy ból głowy 697 Przewlekła napadowa hemikrania 699 Szyjnopochodny ból głowy 700 Objawowe bóle głowy 702 Bóle głowy w przebiegu chorób naczyniowych ośrodkowego układu nerwowego 702 Ból głowy w przemijających napadach niedokrwiennych mózgu 702 Ból głowy w dokonanym udarze niedokrwiennym 702 Ból głowy w krwotocznym udarze mózgu 702 Ból głowy w krwotoku podpajęczynówkowym 702 Bóle głowy w malformacjach naczyniowych 703 Zapalenie olbrzymiokomórkowe tętnic 703 Bóle głowy w zaburzeniach ciśnienia tętniczego 703 Bóle głowy w przypadkach guzów śródczaszkowych i zmian ciśnienia śródczaszkowego 704 Bóle głowy w przypadkach guzów śródczaszkowych 704 Łagodne nadciśnienie śródczaszkowe 704 Popunkcyjny ból głowy 705 Bóle głowy w przebiegu chorób kości czaszki, oczu, uszu, zatok przynosowych i stawu skroniowo-żuchwowego 705 Choroba Pageta 705 Bóle głowy w chorobach oczu 705 Jaskra 705 Wady refrakcji 706 Bóle głowy w chorobach uszu i zatok przynosowych 706 Choroby uszu 706 Ostre zapalenie zatok obocznych nosa 706 Zespół stawu skroniowo-żuchwowego 706 Bóle głowy w przebiegu infekcji ośrodkowego układu nerwowego 706 Pourazowe bóle głowy 707 Ostre pourazowe bóle głowy 707 Przewlekłe pourazowe bóle głowy 707 Nerwobóle w obrębie głowy i twarzy 708 Nerwoból nerwu trójdzielnego 708 Nerwoból nerwu językowo-gardłowego 709 Nerwoból nerwu potylicznego 710 Nerwoból po przebytym zakażeniu wirusem półpaśca 710 24. ZAWROTY GŁOWY - Wojciech Kozubski, Alicja Kalinowska-Łyszczarz 711 Pojęcie i klasyfikacja zawrotów głowy 711 Badanie układu przedsionkowego 712 Choroby obwodowej części układu przedsionkowego 712 Położeniowy zawrót głowy 712 Zapalenie neuronu przedsionkowego 713 Choroba Meniere'a 713 Choroby ośrodkowej części układu przedsionkowego 714 Niewydolność krążenia w zakresie unaczynienia tętnic kręgowych i tętnicy podstawnej 714 Migrena 715 Padaczka 715 Guzy mózgu 716 Stwardnienie rozsiane 717 Prezbiastazja 717 Zawroty głowy tzw. Czynnościowe 717 25. ZESPOŁY OBJAWOWE UKŁADU NERWOWEGO POWSTAJĄCE W PRZYPADKACH UWIĘŹNIĘCIA - Dariusz J. Jaskólski 719 Wiadomości ogólne 719 Zespoły tunelowe kończyny górnej 720 Zespół cieśni nadgarstka 720 Zespół mięśnia nawrotnego obłego 723 Zespół nerwu międzykostnego przedniego 723 Zespół cieśni nerwu łokciowego w okolicy łokcia 724 Zespół cieśni nerwu łokciowego w okolicy nadgarstka (zespół kanału Guyona) 726 Zespoły cieśni nerwu promieniowego 727 Zespół nerwu międzykostnego tylnego 727 Neuropatia z uwięźnięcia gałęzi powierzchownej nerwu promieniowego 727 Zespół górnego otworu klatki piersiowej 728 Zespół cieśni nerwu nadłopatkowego 729 Zespoły tunelowe kończyny dolnej 729 Meralgia paraesthetica 729 Zespół tunelowy stępu 730 Nerwoból Mortona 731 Zespół mięśnia gruszkowatego 731 Zespoły cieśni nerwu strzałkowego wspólnego i jego gałęzi 732 Zespoły korzeniowe 732 Odcinek lędźwiowo-krzyżowy kręgosłupa 732 Odcinek szyjny kręgosłupa 739 Odcinek piersiowy kręgosłupa 742 CZĘŚĆ III - ADDENDUM 743 26. WYBRANE OBJAWY NEUROLOGICZNE W CHOROBACH NARZĄDÓW WEWNĘTRZNYCH - Maria Łukasik 745 Napady padaczkowe 745 Zaburzenia metaboliczne 745 Choroby autoimmunologiczne 747 Endokrynopatie 747 Choroby serca 748 Intoksykacja 748 Objawy pozapiramidowe 748 Zespół parkinsonowski 748 Ruchy mimowolne - drżenie 749 Zaburzenia metaboliczne 749 Choroby autoimmunologiczne 749 Drżenie polekowe 749 Intoksykacja 750 Ruchy mimowolne - dyskinezy (pląsawica, dystonia, atetoza, balizm) 750 Zaburzenia metaboliczne 750 Choroby autoimmunologiczne 751 Choroby infekcyjne 751 Mioklonie 752 Zaburzenia metaboliczne 752 Mioklonie polekowe 752 Ataksja 752 Zespół otępienny 753 27. OBJAWY PSYCHOPATOLOGICZNE I ZABURZENIA PSYCHICZNE W CHOROBACH UKŁADU NERWOWEGO - Tomasz Sobów 755 Zaburzenia psychiczne a zaburzenia neurologiczne 755 Trudności rozpoznawania zaburzeń psychicznych w praktyce neurologicznej. Zaburzenia „czynnościowe" 756 Zaburzenia psychiczne a ryzyko samobójstwa 757 Zaburzenia świadomości (majaczenie) 757 Zaburzenia afektywne w przebiegu chorób neurologicznych 759 Depresja „poudarowa" 760 Depresja w przebiegu choroby Parkinsona 760 Depresja „pourazowa" 760 Depresja w przebiegu padaczki 760 Depresja i inne zaburzenia afektywne u chorych ze stwardnieniem rozsianym 761 Zaburzenia depresyjne w innych chorobach neurologicznych 761 Zaburzenia lękowe w przebiegu chorób neurologicznych 761 Zaburzenia lękowe w chorobie Parkinsona 761 Zaburzenia lękowe jako następstwo udaru mózgu 762 Zaburzenia lękowe jako następstwo urazowego uszkodzenia mózgu 762 Zaburzenia lękowe w padaczce 762 Zaburzenia lękowe u chorych z guzami mózgu 762 Zaburzenia lękowe w chorobach demielinizacyjnych 762 Zaburzenia lękowe w innych chorobach układu nerwowego 763 Zaburzenia psychotyczne w przebiegu chorób neurologicznych 763 Zaburzenia psychotyczne w chorobie Parkinsona 763 Zaburzenia psychotyczne w chorobie Huntingtona 763 Zaburzenia psychotyczne w padaczce 764 28. NEUROLOGICZNE OBJAWY niepożądaneGO DZIAŁANIA LEKÓW - Katarzyna Kotulska, Sergiusz Jóźwiak 765 Złośliwy zespół poneuroleptyczny 769 Zespół serotoninowy 770 Bóle głowy 770 Bezsenność 771 Zaburzenia świadomości 771 Zaburzenia ruchowe 771 Zespoły otępienne 773 Miopatie 774 Neuropatia nerwu wzrokowego 775 Polineuropatie 775 Zaburzenia transmisji nerwowo-mięśniowej 776 Krwotok mózgowy 776 Drgawki 777 Mielinoliza środkowa mostu 777 Działania niechciane leków przeciwpadaczkowych 778 Działania niechciane leków stosowanych w chorobie Parkinsona 778 Działania niechciane leków używanych w chorobie Alzheimera 778 29. ENCEFALOPATIE - Maria Łukasik 781 Encefalopatia wrotna 781 Encefalopatia w przebiegu piorunującej niewydolności wątroby 783 Encefalopatia mocznicowa 784 Podializacyjne zaburzenia neurologiczne 785 Encefalopatia Wernickiego 785 Encefalopatia glinowa 785 Zaburzenia równowagi osmotycznej 786 Krwiak podtwardówkowy 786 Encefalopatia nadciśnieniowa 787 Encefalopatia niedotlenieniowo-niedokrwienna 788 Encefalopatia hipoglikemiczna 789 Encefalopatia Hashimoto 790 PYTANIA TESTOWE 794 ODPOWIEDZI 808 SKOROWIDZ 809