Wojna i pokój - od interpersonalnej do globalnej perspektywy (FNCE)

Lew Tołstoj rozpoczął „Annę Kareninę" znanym zdaniem: "Wszystkie szczęśliwe rodziny są do siebie podobne, każda nieszczęśliwa rodzina jest nieszczęśliwa na swój sposób". Parafrazując tę myśl jednego z najwybitniejszych światowych pisarzy i nawiązując do tytułu jego najistotniej znanego dzieła „Wojna i wnętrze", można aby rzec, iż wszystkie wojny są do siebie podobne, choć każda z nich niesie ze sobą uzupełniającą tragiczną specyfikę, natomiast pokój generuje podobną,jednostajną bazę dla rozwoju i pomyślności społeczeństw.

Po ponad siedmiu dekadach od zakończenia największego konfliktu w skali globalnej, w czasach unikatowej niepewności, a choćby niestabilności,1 w pewnym sensie dość niespodzianie, najróżniejsze wyzwania i zagrożenia dla pokoju nabrały dramatycznej ostrości i są wyjątkowo złożone.

Są wśród nich m.in.: terroryzm i cyberterroryzm, problemy związane ze zmianami klimatycznymi, migracjami i uchodźcami, sytuacją oceanów i w dziedzinie energii.2 Dlatego też niniejsza praca zbiorowa, obejmująca niemal 40 tekstów, wydaje się być wyjątkowo aktualna w szerszym ujęciu.

W trzech częściach: „Historyczno-kulturowe uwarunkowania pokoju", „Współczesne zagrożenia i wyzwania dla pokoju" i „Wojny i konflikty międzynarodowe w XXI stuleciu" Autorzy – reprezentujący różnorodne dyscypliny wiedzy i wywodzący się z wielu polskich ośrodków naukowych (nie brak również grona praktyków) poruszają zarówno kwestie natury znaczącej, jak i sprawy szczegółowe, swoiście ilustracyjne.

To tradycyjna publikacja o charakterze interdyscyplinarnym. Znany, symboliczny „Zegar Zagłady" demonstrujący stopień zagrożenia nuklearnego, technicznego, czy środowiskowego, wymyślony w 1947 r. Przez naukowców z „Bulletin of the Atomic Scientists" na Uniwersytecie Chicagowskim, wskazuje obecnie dwie i pół minuty do północy.

Ta oznacza zagładę ludzkości. Wyjściowa pozycja była siedem minut do północy, a najbliżej północy (dwie minuty) wskazówki zegara znalazły się w 1953 r., gdy w ciągu 9 miesięcy Stany Zjednoczone i Związek Radziecki testowały broń termojądrową.

aktualnie dziewięć państw dysponuje bronią nuklearną: USA, Rosja, Chiny, Francja, wielka Brytania, Indie, Pakistan, Izrael i Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna (choć nie wszystkie się do tego przyznają).

Zagrożenie ze strony tego ostatniego państwa stanowi aktualnie poważne wyzwanie dla społeczności międzynarodowej. Pomijam w tym miejscu obecnie dziesiątki wojen domowych, lokalnych i regionalnych, które toczą się de facto bezustannie.

Niekiedy, jak w sytuacji konfliktu w Syrii, toczonego od 2011 r. Mają one charakter niełatwy do jednoznacznego określenia. Michał Gorbaczow, były przywódca ZSRR, który sam – pod koniec „zimnej wojny", a więc u schyłku lat 80.

– zdecydował się na rozbrojenie nuklearne uważa,aktualnie świat szykuje się na wojnę. „Żaden problem współczesnego świata nie jest tak poważny, jak militaryzacja polityki i nowy wyścig zbrojeń. Zatrzymanie i zawrócenie tego cyklu musi być naszym najwyższym priorytetem (…) Choć państwa posiadają problemy z zapewnieniem obywatelom podstawowych świadczeń socjalnych, to wydatki na zbrojenia rosną".3 Wskazuje też na to, iż siły USA i Rosji coraz bardziej się do siebie zbliżają.

Warto przy tym pamiętać, iż tylko te dwa mocarstwa dysponują 90% nuklearnych zasobów globu. Według najnowszych informacji szwedzkiego, renomowanego Instytutu Badań nad Pokojem (SIPRI) w 2016 r. Światowe wydatki na zbrojenia wyniosły 1686 mld.

dol., z czego USA – 611, Chiny 215, Rosja 69,2, zaś Arabia Saudyjska – 63,7 mld dol.4 Dla porównania warto podkreślić, iż cała pomoc dla uchodźców w skali świata nie sięga 30 mld. Dol., a sam handel bronią przynosi zyski szacowane na ok.

100 mld dol.! Gorbaczow bynajmniej nie jest odosobniony. Papież Franciszek mówi o trzeciej wojnie światowej „w kawałkach". Współtwórca Microsoftu Bill Gates akcentował podczas Międzynarodowej Konferencji Bezpieczeństwa w Monachium w lutym br., że należy się przygotować na to,wykonany poprzez naturę albo terrorystów patogen może zabić w nieodległej perspektywie ponad 30 mln ludzi w mniej aniżeli rok.

Na szczęście nie są to zagrożenia nieuchronne. Liczne traktaty o ograniczeniach broni masowego rażenia, w tym zbrojeń strategicznych, ponadto o ich redukcji (m.in. Kolejne układy SALT i START), a także mechanizmach kontroli wciąż obowiązują i powinny nadal być przestrzegane.

"Będąc trzeźwym jak sędzia" (aby przywołać angielskie powiedzenie) wiadomo, że ani Rosja nie zaatakuje członków NATO, ani Sojusz nie napadnie na Rosję. Oba główne mocarstwa nuklearne – Stany Zjednoczone i Rosja – przez 24 godziny na dobę utrzymują w pełnej gotowości samoloty i okręty podwodne z bronią jądrową na pokładzie, żeby w razie ewentualnego ataku przeciwnika natychmiast móc odpowiedzieć.

Obie strony zdają sobie w pełni sprawę, iż w takim starciu nie byłoby zwycięzców, tylko wzajemne unicestwienie. I właśnie owa „równowaga strachu" pozwala również powstrzymać zakusy rozpętania III wojny światowej.

Jak dotąd produktywnie.