Georg brandes i polacy czyli o fenomenie wzajemnego zainteresowania z polską w tle (Michalina Petelska)

Georg Brandes (1842–1927) był duńskim krytykiem i historykiem literatury, publicystą, współtwórcą przełomu modernistycznego w literaturze skandynawskiej. Aktualnie w Polsce szerzej nieznany, był jako krytyk promotorem twórczości do dziś pamiętanych i uznawanych za wybitne postaci literatury czy filozofii Henryka Ibsena, Fryderyka Nietschego i Soren’a Kierkegaard’a.

Jego aktywność nie ograniczała się jednak do literatury czy filozofii – inicjował cykl przemian społecznych, krytykując mieszczańską, podwójną moralność i głosząc konieczność przyznania kobietom we wszelkich sferach życia takich samych praw, z jakich korzystali mężczyźni.

U szczytu sławy stał się człowiekiem-instytucją, do którego zwracano się o pomoc w różnorodnych sprawach natury społecznej i politycznej. Georg Brandes kilkakrotnie odwiedził ziemie polskie. Podczas pobytów w Warszawie czy Lwowie występował z odczytami.

Prelekcje te, publikacje licznych artykułów i książek Duńczyka a także jego obecność na salonach znajdowały żywy oddźwięk w polskiej prasie przełomu wieków XIX i XX. W krajach skandynawskich (oraz na całym świecie – w osobach badaczy pochodzących z rozmaitych krajów) badania na spuścizną Brandesa są wyjątkowo zaawansowane, powstają wciąż nowe interpretacje imponującego dorobku krytycznoliterackiego kopenhaskiego pisarza.

Brandes wyznaczył epokę w kulturze Danii: poprzez kilka dekad funkcjonował jako obowiązkowy punkt odniesienia dla twórców, pisarzy. Tymczasem w polskiej literaturze naukowej brak dotąd monografii poświęconej Brandesowi.

Jest on bohaterem stosunkowo nielicznych artykułów, w których prezentujeny jest zwykle niemal wyłącznie jako Duńczyk, który napisał w końcu XIX wieku książkę o Polsce oraz odwiedził ziemie polskie i Rosję.

Prezentowana monografia jest więc pierwszą na gruncie nauki polskiej monografią, ukazującą wielowymiarową działalność Brandesa, a także w pełniejszy niż dotąd sposób prezentującą stanowczo intensywne kontakty pisarza z Danii z przedstawicielami polskiego życia politycznego i artystycznego przełomu wieków, jego zainteresowanie polską historią i literaturą oraz realne zaangażowanie Duńczyka wspierającego sprawę polską na arenie międzynarodowej.

Recenzenci niniejszej rozprawy doktorskiej podkreślali jej interdyscyplinarny charakter: w dysertacji tej warsztat historyka połączony został z elementami literaturoznawstwa i filozofii.