Gdzie podziewa się nasza pamięć (Tomasz Maruszewski)

Każdy z nas ma swoją pamięć – to dzięki niej wiemy, kim jesteśmy. Lecz czy istnieje jakieś My, które swoją tożsamość na dodatek kreuje na pamięci? A jeśli tak, to czy pamięć owego My, pamięć zbiorowa, składa się z pamięci indywidualnych, autobiograficznych?

To byłoby zbyt proste. Tak jak zbiorowość nie jest wyłącznie sumą jednostek, równie pamięć zbiorowa nie może być sumą jednostkowych pamięci. Istnieją wszakże pewne analogie, lecz mogą one posłużyć tylko jako wskazówki do badania tego złożonego zjawiska, atrakcyjnego zarówno dla psychologów, jak i dla historyków, antropologów, socjologów czy literaturoznawców.

Zagadnienie pamięci zbiorowej ma więc charakter interdyscyplinarny. Przedstawiciele różnych dziedzin szukają odpowiedzi na pytanie, co owa pamięć mieści, jakie informacje trafiają do jej zasobów, a jakie z niej znikają – albo są wymazywane. Z pamięcią zbiorową łączą się bowiem pewne procesy: jej formowania, zniekształcania, a nawet zawłaszczania.

To, do jakiej pamięci się odwołujemy – czy tej, która gloryfikuje naszą przeszłość, celebruje męczeństwo i chwali dokonania, czy może tej, w której obraz naszej wspólnoty jest nieco mniej idealizowany – wywiera znaczny wpływ na to, jak traktujemy samych siebie oraz innych ludzi, tych, którzy tworzą odrębne zbiorowości. Stanowczo wpłynie też na naszą przyszłość, którą dopiero zbudujemy.

Książka Tomasza Maruszewskiego jest cennym źródłem wiedzy psychologicznej nie tylko o tym, jak kreuje się i jak funkcjonuje pamięć zbiorowa,na ogół o tym, w jaki sposób jest wykorzystywana w społecznej codzienności. Ma to szczególne znaczenie w społeczeństwach trapionych poprzez konflikty światopoglądowe czy polityczne, bo skonfliktowane strony tworzą odmienne wersje zbiorowej pamięci dotyczącej tych samych faktów, zdarzeń czy idei. Zrozumienie istoty wielu konfliktów społecznych jest tym samym niemożliwe bez rekonstrukcji zróżnicowanych wersji pamięci zbiorowej.

Z recenzji Wiesława Łukaszewskiego

Książka podejmuje ważne zagadnienie relacji pomiędzy pamięcią jednostki, zwłaszcza autobiograficzną, a pamięcią zbiorową. Ta ostatnia niejednokrotnie bywała i wciąż bywa przedmiotem rozważań historyków i socjologów, jak w dodatku politologów i antropologów kulturowych.równocześnie ich pojmowanie, jak i sposoby badania używane w tych dziedzinach wiedzy albo w ogóle ignorowały osiągnięcia psychologii akademickiej, albo też czerpały z niej nad wyraz selektywnie. Tomasz Maruszewski, wychodząc od ustaleń swej nauki dotyczących funkcjonowania pamięci jednostkowej, twórczo porównuje ją z pamięcią zbiorową. Znajduje niemało podobieństw pomiędzy nimi, lecz też zasadnicze różnice.

Z recenzji Macieja Dymkowskiego

Tomasz Maruszewski – profesor psychologii, wybitny badacz pamięci autobiograficznej, od pewnego czasu zajmuje się także pamięcią zbiorową. Pracuje na Wydziale Zamiejscowym Uniwersytetu SWPS w Sopocie. Spec...