Opowieści ucieszne (Poggio Bracciolini)

Tytuł Opowieści ucieszne Autor Poggio Bracciolini Język polski Wydawnictwo Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego Tłumaczenie Inga Grześczak ISBN 978-83-235-3845-5 Rok wydania 2019 Warszawa Wydanie 1 ilość stron 494 Format pdf Spis treści Przedmowa 15
Od tłumaczki 61
Poggio Bracciolini, Opowieści ucieszne 69
Przedmowa florentyńczyka Poggia po to napisana, by zawistnicy poniechali uszczypliwości z powodu nazbyt prostego stylu Opowieści uciesznych 71
I. Ubogi szyper z Gaety 75
II. Medyk leczący wariatów i szaleńców 77
III. Bonaccio de’ Guasconi do późna wyleguje się w łóżku 81
IV. Żyd za namową staje się chrześcijaninem 83
V. Dureń przekonany, iż jego żona ma dwie cipy 85
VI. Wdowa pożądająca biedaka 87
VII. Niewidoczny jeździec 89
VII I. Powiedzonko Zuccara 89
IX. Podesta 91
X. Kobieta oszukująca męża 93
XI. Ksiądz nie pamięta o Niedzieli Palmowej 95
XII. Rzemieślnik pyta wieśniaków, czy chcą nabyć żywego, czy martwego Chrystusa na krzyżu 97
XIII. Kucharz odpowiada Najjaśniejszemu Księciu Mediolanu 99
XIV. Słowa tegoż kucharza do rzeczonego znamienitego księcia 101
XV. Prośba owego kucharza do rzeczonego księcia 101
XVI. Gianozzo Visconti 103
XVII. Prawidłowy przykład krawca Viscontich 105
XVII I. Facino Cane i skarga na rozbój 107
XIX. Kardynał zachęca wojska papieskie do walki 107
XX. Patriarcha uzyskuje odpowiedź 109
XXI. Papież Urban VI 111
XXII. Ksiądz zamiast ornatu dostarcza biskupowi kapłony 111
XXIII. Mój przyjaciel ubolewa, iż głupszych i mniej od niego zacnych ceni się bardziej aniżeli jego 113
XXIV. Wariatka 115
XXV. Kobieta nad Padem 117
XXVI. Opat z Settimo 117
XXVII. Ciężarna siostra mieszkańca Konstancji 119
XXVII I. Słowa cesarza Zygmunta 119
XXIX. Słowa księdza Lorenza z Rzymu 121
XXX. Opowieść Niccola d’Anagni 121
XXXI. Cudowne wydarzenie 123
XXXII. Opowieść mistrza Hugona ze Sieny 125
XXXIII. Kolejna opowieść o potworze 125
XXXIV. O potworze raz jeszcze 127
XXXV. Błazen żartuje z papieża Bonifacego 129
XXXVI. Ksiądz urządza pogrzeb psu 131
XXXVII. Władca niesłusznie oskarża bogacza 133
XXXVII I. Zakonnik wygłasza niezwykle niedługie kazanie 135
XXXIX. Minaccio udziela rady wieśniakowi 135
XL. Słowne zabawy tegoż Minaccia 137
XLI. Jednooki biedak zamierza kupić zboże 139
XLII. Mąż prosi chorą żonę o przebaczenie 139
XLII I. Młoda żona zarzuca mężowi, że jego fiut jest za niedługi 141
XLIV. Kaznodzieja, który wybrałby raczej dziesięć dziewic niżeli jedną mężatkę 143
XLV. Paolo udziela nieuświadomionym lekcji rozpusty 145
XLVI. Spowiednik 145
XLVII. Dowcipna odpowiedź kobiety 147
XLVII I. Z akonnik w trakcie wojny wspomina o pokoju 147
XLIX. Opowieść o Francesku Filelfie 149
L. Kardynał Bordeaux i szalbierz 151
LI. Ridolfo odpowiada Bernabowi 153
LII. Jeszcze jedna dowcipna odpowiedź Ridolfa 155
LII I. Ridolfo odmalowany poprzez florentyńczyków jako zdrajca 155
LIV. Ridolfo zraniony strzałą 157
LV. Przygoda Mancina 157
LVI. Człowiek z pługiem na ramionach 159
LVII. Celna riposta florenckiego poety Dantego 161
LVII I. Jeszcze jedna dowcipna odpowiedź poety 163
LIX. Uparta kobieta nazywa swego męża wszarzem 163
LX. Mąż szuka żony, która utopiła się w rzece 165
LXI. Wieśniak pragnie zostać szlachcicem 167
LXII. Guglielmo o unikatowym fiucie 167
LXII I. Odpowiedź mieszkanki Pizy 169
LXIV. Szacowna matrona widzi w oknie ubrania dziwki 169
LXV. Nauka 171
LXVI. Co mieszkaniec Perugii powiedział swojej żonie 171
LXVII. Nadzwyczaj dowcipna wypowiedź pewnego
młodzieńca 173
LXVII I. Tępak jest przekonany, że naśladowca jego głosu
jest nim samym 175
LXIX. Wieśniak niesie na targ gęś 175
LXX. Skąpiec wypija siuśki 177
LXXI. Obłudna spowiedź pasterza 179
LXXII. Kostera wtrącony do więzienia za grę w kości 181
LXXII I. Ojciec wypomina synowi pijaństwo 181
LXXIV. Młodzieniec z Perugii 183
LXXV. Książę andegaweński ukazuje Ridolfowi cenne
przedmioty 183
LXXVI. Ridolfo raz jeszcze 185
LXXVII. Dowcipne powiedzonko mieszkańca Perugii 187
LXXVII I. Dwie dziwki kłócą się o lniane płótno 187
LXXIX. Kogut i lis 189
LXXX. Dowcipne słowa 191
LXXXI. Scysja pomiędzy florentyńczykiem a wenecjaninem 191
LXXXII. Antonio Loschi dokonuje porównania 193
LXXXII I. Deklamator zapowiada śmierć Hektora 195
LXXXIV. Kobieta udaje nieżywą 197
LXXXV. Udany żart florenckiego żołnierza 197
LXXXVI. Szlachcic i jego kłótliwa żona 199
LXXXVII. Lekkoduch i jego kuracja dla osłów 201
LXXXVII I. Odpowiedź Pietra de Eghi 203
LXXXIX. Lekarz i pacjentka 203
XC. Ucieszna historyjka o wenecjaninie, który nie rozpoznał własnego konia 205
XCI. Odpowiedź bolończyka Carla 207
XCI I. Stary lichwiarz boi się utracić oszczędności 207
XCII I. Stara dziwka 209
XCI V. Doktor i ignorant 209
XCV. Opowieść biskupa Aletto 211
XCVI. Dowcipna uwaga pewnego opata 211
XCVII. Druga dowcipna uwaga 213
XCVII I. Kopista opowiada o cudownych wydarzeniach 213
XCI X. Zdumiewające skutki lekceważenia świętych 215
C. Wyjątkowo śmieszna opowieść o starcu dźwigającym
osła 217
CI. Wspaniała tępota człowiecza 219
CI I. Rewelacyjna tępota człowiecza raz jeszcze 221
CII I. Brodaty starzec 221
CI V. Opowiastka Carla z Bolonii o pewnym notariuszu 223
CV. Doktor z Florencji wysłany z poselstwem do królowej
domaga się od niej schadzki 225
CVI. Pewien mężczyzna rozpoznaje diabła pod postacią kobiety 227
CVII. Angelotto opowiada podobną historyjkę 229
CVII I. Adwokat otrzymuje honorarium w figach
i brzoskwiniach 231
CI X. Sprytny lekarz odwiedza chorych 233
CX. Dwóch mężczyzn spiera się o pieniądze 235
CXI. Niezbyt biegły lekarz bada mocz kobiety i stawia
diagnozę, że trzeba jej chłopa 237
CXII. Mąż dogadza chorej żonie, ona zaś wraca do zdrowia 239
CXII I. Analfabeta żąda od arcybiskupa Mediolanu godności dziekana 241
CXIV. Dziwka oskarża golarza 243
CXV. Wdowa spowiada się zakonnikowi 243
CXVI. Mąż udaje przed żoną, że umarł 245
CXVII. Naiwna żonka z Bolonii 247
CXVII I. Spowiednik odpowiada księciu Bernabowi 247
CXIX. Zapominalski służący umordowany dźwiganiem
ciężaru 249
CXX. Odpowiedź, jaką usłyszał pewien człowiek, który chciał wydać tysiąc florenów, żeby poznano jego walory 251
CXXI. Żarcik znanego Dantego 251
CXXII. Odpowiedź, jaką uzyskał pan na pytanie, czy jego żona mogła być w ciąży poprzez dwanaście miesięcy 253
CXXII I. Swawolne pytanie pewnego kapłana 253
CXXIV. Kpina z posła Perugii 255
CXXV. Posłowie z Perugii przybywają do papieża Urbana 257
CXXVI. Idiotyczne słowa florenckich posłów 259
CXXVII. Dowcipne stwierdzenie sieneńczyka Gianpietra 261
CXXVII I. Mąż kupuje żonie nad wyraz drogą suknię 261
CXXIX. Zabawna opowieść o lekarzu 263
CXXX. Człowiek, który we śnie znalazł złoto 263
CXXXI. Sekretarz cesarza Fryderyka 265
CXXXII. Pewien florentyńczyk zjada niechcący martwego Żyda 267
CXXXII I. Senna wizja Francesca Filelfa 269
CXXXIV. Pijak 269
CXXXV. Żarcik papieskiego sekretarza Eberharda, który
pierdnął w występowaniu kardynała 271
CXXXVI. Zabawny żart kardynała 271
CXXXVII. Kobieta, pragnąc zasłonić głowę, odkrywa tyłek 273
CXXXVII I. Zabawna opowieść o człowieku, który wysłał listy do żony i do kupca 275
CXXXIX. Opowieść o Dantem nieraz karcącym żonę 277
CXL. Starzec czyni zapis dla żony 277
CXLI. Zuccaro opowiada o kobiecie, która szukała pomocy
medycznej u księdza 279
CXLII. Pustelnik sypia z wieloma kobietami 281
CXLII I. Młody florentyńczyk dogadza sobie z własną macochą 283
CXLIV. Bracia Mniejsi kłócą się o to, w jaki sposób namalować świętego Franciszka 285
CXLV. Florencki kapłan, który wybrał się na Węgry 287
CXLVI. Wieśniak odpowiada gospodarzowi 289
CXLVII. Powiedzonko pewnego cudaka 289
CXLVII I. Jak po świniobiciu znajomy zakpił sobie z sąsiada 291
CXLIX. Odpowiedź Facina Cane 293
CL. Nieuświadomiony młokos podczas nocy poślubnej
nie potrafi przespać się z żoną 293
CLI. Żona pasterza ma syna z księdzem 295
CLII. Wieśniak przyprowadza osły objuczone zbożem 297
CLII I. Biedak udziela dowcipnej odpowiedzi bogatemu
zmarźlakowi 297
CLIV. Góral pragnie wydać córkę za mąż 299
CLV. Proboszcz poucza młodą kobietę, że jest mu winna
dziesięcinę 299
CLVI. Lekarz wykorzystuje chorą żonę krawca 301
CLVII. Florentyńczyk zaręcza się z córką wdowy 301
CLVII I. Lichwiarz z Vicenzy 305
CLIX. Zabawna opowieść kucharza Gianniego 305
CLX. Głupi wenecjanin w trakcie jazdy konno trzyma ostrogi
za pazuchą 307
CLXI. Głupiec z Wenecji wykpiony przez wędrownego pigularza 309
CLXII. Wenecjanin w drodze do Treviso zostaje uderzony
kamieniem w nerki poprzez służącego 311
CLXII I. Lis ucieka przed psami, a wieśniak ukrywa go w słomie 311
CLXIV. Florentyńczyk kupuje konia 313
CLXV. Żarcik trefnisia Gonnelli 315
CLXVI. Jeszcze jedna historyjka o złaknionym wróżebnego daru 315
CLXVII. Papież Eugeniusz zostaje powiadomiony o wróżebnych znakach 317
CLXVII I. Cudowny znak 319
CLXIX. Notariusz z Florencji oszustem 321
CLXX. Zakonnik wkłada fiuta w otwór w desce 323
CLXXI. Straszliwa opowieść o chłopcu pożerającym dzieci 325
CLXXII. Szlachcic florencki udaje, iż wychodzi z domu, a w istocie ukrywa się w sypialni nieświadomej tego żony 327
CLXXII I. Mężczyzna przyłapany na cudzołóstwie udaje wzór czystości 329
CLXXIV. Podobna historia 329
CLXXV. Biedak zarabia na życie jako przewoźnik 331
CLXXVI. Głupi mediolańczyk wręcza księdzu wykaz swych
grzechów 333
CLXXVII. Pewien pan prosi przyjaciela, aby wychwalał go podczas wizyty u teściów 335
CLXXVII I. Sieneńczyk Pasquino wyraża życzenie, żeby rozpadły się organy państwa 337
CLXXIX. Niedouczony uczony gada w trakcie polowania na ptaki 337
CLXXX. Kobieta przekonana, iż rozciągnięta cipa jest zaletą 339
CLXXXI. Zabawna opowieść o położnicy 341
CLXXXII. Przesadna pochwała młodego rzymianina 341
CLXXXII I. Ludzie miewają rozmaite życzenia 343
CLXXXIV. Kupiec wychwala swoją żonę, twierdząc, że nigdy
nie pierdnęła 343
CLXXXV. Niezwykle rozumna odpowiedź udzielona oszczercy 345
CLXXXVI. Dowcipna odpowiedź, którą można odnieść
do wielu biskupów 347
CLXXXVII. Przytyk pod adresem Francesca Filelfa 349
CLXXXVII I. Kolejna riposta wymierzona w Filelfa 351
CLXXXIX. Notariusz zostaje rajfurem 351
CXC. Żart Petrilla, który uwolnił szpital od nędzarzy 353
CXCI. Zabawna historyjka o młodzieńcu, który wykorzystał
wszystkich domowników 355
CXCI I. Dźwięk 355
CXCII I. Hiszpański książę nakazuje milczenie swojemu synowi o niewyparzonym języku 357
CXCI V. Dowcipna odpowiedź pewnego opiekuna 359
CXCV. Podstępny zakonnik dzięki fortelowi dogadza sobie
z kumą 361
CXCVI. Angelotto w zabawny sposób określa greckiego kardynała 363
CXCVII. Tęgawy jeździec 363
CXCVII I. Komiczna reakcja pewnego sędziego na Klementyny i Nowele 365
CXCI X. Środek na chłody 367
CC. Pewien kaznodzieja 367
CC I. Młoda żona rozdzielona z mężem 369
CCI I. Dwaj mężczyźni wiodą spór o herb 369
CCII I. Żarcik lekarza, który ordynował lekarstwa
na chybił trafił 371
CCI V. Rada udzielona zmartwionemu dłużnikowi 373
CC V. Grecy i genueńczycy ukarani za zabójstwo 373
CC VI. Kpina z rzymian jedzących virtutes 375
CC VII. Woskowa świeca dla Dziewicy Maryi 377
CC VII I. Jednakowo zabawna historyjka o obietnicy złożonej
świętemu Cyriakowi 377
CCI X. Wdowa pragnie męża w podeszłym wieku 379
CC X. Brat zakonny wpędza przeoryszę w kłopoty 381
CC XI. Chłopiec celnie odpowiada kardynałowi Angelottowi 383
CC XII. Czeladnik garbarza baraszkuje z żoną swojego pryncypała 385
CC XII I. Młoda żona puszcza bąki 385
CC XIV. Co jest milsze Bogu – słowa czy uczynki? 387
CC XV. Egipcjanin zachęcany do konwersji 387
CC XVI. Hiszpański biskup zajada kuropatwy jako ryby 389
CC XVII. Błazen śpi z arcybiskupem Kolonii i nazywa go
czworonogiem 389
CC XVII I. Papież Marcin wystawia na pośmiewisko
natrętnego posła 391
CC XIX. Potępienie sposobu życia kardynała Angelotta 391
CC XX. Błazen wyśmiewa się z florenckiego żołnierza 393
CC XXI. Córka tłumaczy się przed ojcem z bezpłodności 395
CC XXII. Ujawnione cudzołóstwo Giovanniego Andrei 395
CC XXII I. Zakonnik od Braci Mniejszych przyprawia chłopcu nos 397
CC XXIV. Florentyńczyk zawołanym kłamczuchem 399
CC XXV. Zazdrośnik się kastruje, żeby wystawić na próbę
wierność żony 401
CC XXVI. Co usłyszał kapłan podczas offertorium 401
CC XXVII. Kapłan myli się w trakcie kazania i mówi „sto"
zamiast „tysiąc" 403
CC XXVII I. Mądre słowa kardynała Awinionu skierowane
do króla Francji 403
CC XXIX. Straszliwe zdarzenie w kościele na Lateranie 405
CC XXX. Jak zawstydzono kaznodzieję krzykacza 407
CC XXXI. Starzec daje nauczkę młodej żonie 407
CC XXXII. Spodnie zakonnika stają się relikwią 409
CC XXXII I. Talizman przeciwko zarazie 413
CC XXXIV. Kardynał Angelotto nierozważnie dopuszczony do głosu 415
CC XXXV. Ridolfo dostarcza znakomitego konia 415
CC XXXVI. Spór między kobietami owocuje zacnym powiedzonkiem 417
CC XXXVII. Ksiądz przechytrza wieśniaka, który chciał go przyłapać 419
CC XXXVII I. Zadziwiająca przygoda angielskiego folusznika i jego żony 419
CC XXXIX. Najpierw spowiedź omowna, a potem dosłowna 421
CC XL. Starcie srok i kawek 423
CC XLI. Cięta riposta Francesca o potomstwie genueńczyków 425
CC XLII. Zrozumiałe, choć prostackie zachowanie pewnego
florentyńczyka 425
CC XLII I. Żartobliwa prośba starca, który nie mógł już sprostać małżeńskim obowiązkom 427
CC XLIV. Kurtyzana kpi z wenecjan 429
CC XLV. Prostaczek żartuje z uczonych mężów 429
CC XLVI. Kupiec krytykujący innych dostaje za swoje 431
CC XLVII. Kobieta celnie odpowiada zakochanemu
w niej młodzieńcowi 433
CC XLVII I. Pewien szlachcic chwyta za broń – i na tym poprzestaje 435
CC XLIX. Człowiek, który nie jadł i nie pił przez dwa lata 437
CC L. Żarcik człowieka, który obiecywał wyedukować osła 441
CC LI. Rozterka księdza: czy Epifania jest mężczyzną,
czy kobietą? 441
CC LII. Fałszywa skrucha lichwiarza powracającego
na drogę występku 443
CC LII I. Ptaszki dochodzą do odmiennych wniosków 443
CC LIV. Tylko głupiec zakłada sobie na szyję niemało łańcuchów 445
CC LV. Ridolfo z Camerino dowcipnie odpowiada
na obelgi posła 445
CC LVI. Prosiak rozlewa oliwę w domu sędziego 447
CC LVII. Łysy ogrodnik odpowiada żartem na żart
dwóch dziewczyn 449
CC LVII I. Messer perde il piato 449
CC LIX. Ulubiona piosenka karczmarzy 451
CC LX. Dowcipna opinia o pewnym chudzielcu 453
CC LXI. Kobieta skarży się żartem na pusty kałamarz 453
CC LXII. Zabawna konkluzja na temat niepokaźnej liczby
przyjaciół Boga 455
CC LXII I. Braciszek od świętego Antoniego, chłop i wilk 455
CC LXIV. Grzesznik i spowiednik w zadziwiający sposób
wyrównują rachunki 457
CC LXV. Ostre słowa dwóch młodzieńców z Florencji 459
CC LXVI. Obfity wstyd młodzieńca, który w trakcie obiadu
nasikał na stół 459
CC LXVII. Sprytny pomysł mieszkanki Florencji przyłapanej z kochankiem 461
CC LXVII I. Żywy umarły przemawia w drodze do grobu,
czym budzi śmiech 463
CC LXIX. Sporna kwestia 465
CC LXX. Młynarz zwiedziony poprzez żonę i nakarmiony
pięcioma jajkami 467
CC LXXI. Spektakularne powiedzenie efektowna odmawiające 469
CC LXXII. Dowcipna, lecz nie całkiem przyzwoita
odpowiedź pewnej kobiety 469
CC LXXII I. Sprośne porównanie do wypadających zębów 471
Zakończenie 473
Bibliografia 475
Wykaz skrótów 481
Indeks miejsc cytowanych 483
Indeks nazw osobowych 485
Indeks nazw geograficznych 491