Hippiasz mniejszy (Platon)

Ten dialog Platona ma za temat odczyt popisowy Hippiasza, który stanowiła pochwała bohaterów homeryckich; temat dostępny dla publiczności, bo na Iliadzie i Odysei uczył się ówczesny Grek w szkole czytać i oceniać ludzi i stosunki.

Temat lubiany i narodowy. Każdego z trzech wybitnych bohaterów epopei ojczystych pochwalił prelegent innym przydomkiem a przeciwstawił prostoduszny i szczery wariant Achillesa fałszywemu i chytremu standardowi Odyseusza.

Pierwszeństwo przyznał Achillesowi. Dla Sokratesa sprawa się nie kończy na pochwale albo naganie jednostkowej. Spróbuje sięgnąć w głąb, dojść na jakiej zasadzie oparta była pochwała i przyjrzeć się, co z tej zasady wyniknie.

Na dnie ocen Hippiasza leżał kult mocy, skuteczności życiowej, kult nieobcy Sokratesowi i Platonowi. Rezultatem jednak tego kultu są oceny sprzeczne z jakimś zakorzenionym poczuciem, którego się ani Sokrates wyzbywać nie myślał, ani Hippiasz nie miał odwagi zapierać się go otwarcie.

Chcąc pozostać przy starych ocenach w poszczególnych wypadkach, Platon powiększył pojęcie wydajności życiowej, wliczając do życia i życie zagrobowe, biorąc w rachubę, oprócz praw, kar i nagród ludzkich, prawa, kary i nagrody pozaziemskie.

Rozwija ten tok myśli w dialogu pod tytułem Gorgjasz; w Hippjaszu Mniejszym ogranicza się do tego, aby w kłopot wprowadzić przeciwnika, który oceny swoje opiera na czysto ziemskim, doczesnym, ludzkim pojmowaniu sprawności życiowej.

zobacz, powiada Platon niejako, do czego dochodzimy i co nas czeka, jeżeli ulepszonym nazwiemy mądrzejszego w znaczeniu doczesnym, sprytniejszego, lepiej przystosowanego życiowo do informacji warunków. Chwalić będziemy musieli wówczas wszelkie sprytne łotrostwo wbrew poczuciom, które jeden z nas ma, a drugi je udaje dla przyzwoitości.

Tłumaczył Władysław Witwicki.