Dwór polski. literackie obrazy w prozie xix i xx wieku (Emanuela Tatarkiewicz)

Jak wyglądały dwory? Kim byli ich mieszkańcy? Czym charakteryzowała się domowa przestrzeń i kto ją stwarzał? W jaki sposób pisarze utrwalili ten mikroświat w literaturze? Dwór czy dworek stanowi główne tło wielu polskich utworów literackich z XIX i początku XX wieku.

Nie tylko jako dom, w którym prowadzi się bogate życie towarzyskie. Oprócz sfery obyczajowej w literackim obrazie dworku również ważna jest w dodatku specyfika polska, co wynikało z uwarunkowań historycznych.

nawet dziś, kiedy świat ziemiański w dawnej postaci stał się reliktem przeszłości, dwory jako przestrzeń materialna i symboliczna są stałym elementem polskiego pejzażu kulturowego. Książka przedstawia obraz dworu opisanego w polskiej prozie XIX i początku XX wieku.

Jest to zatem obraz wykreowany, lecz przecież wiarygodnie – bo z pierwszej ręki – odzwierciedlający obraz świata dworskiego. Potęga literatury polega na tym, iż utrwaliła ten obraz dworu, a ponadto stworzyła takie wzorce, które chciano realizować, urzeczywistniać – dawniej i dziś.

W literaturze polskiej dwór przedstawiony jest nie tylko jako gniazdo rodzinne, lecz w szerszej perspektywie – jako przestrzeń symboliczna, ogólnonarodowa; jako dom patriotyczny, gdzie przetrwała polskość.

Czytelnik będzie miał okazję poznać powszedni, jak i świąteczny rytm dnia związany z dworem wpisanym w wiejską rzeczywistość i w tamtejszy mikroświat. Autorka zwraca uwagę na to, jak niezwykle tradycja i zwyczaje wpływały na życie dworu.

pokazuje to m.in. Poprzez ukazanie barwnych obyczajów, bogactwa kulinarnego, religijności czy sposobów leczenia standardowych dla przestrzeni dworskiej. Bazą źródłową książki jest polska proza XIX i XX-wieczna, dotąd nieopracowana szczegółowo pod kątem zagadnienia dworu.

W licznych pozycjach poświęconych tematyce dworu dominuje rys historyczny i dokumentalny. Kilka najszczególniej znanych polskich powieści służy niezmiennie jako przykłady omawiane w kontekście obyczajów dworskich wraz z pamiętnikami ziemiańskimi i literaturą wspomnieniową.

Ten wybór autorka książki rewiduje i stanowczo rozszerza. „W powieściach XIX i początku XX w. Tłem wydarzeń często jest piękny dworek – np. Znikomy drewniany pobielony domek z kolumnami od frontu. Pisarze nakreślili obyczajowy obraz dawnego życia – pełen wrażeń, emocji i walorów.

Dostrzeżemy w nim urokliwą codzienność życia w wiejskim zaciszu, niewolną jednak od mankamentów czy perturbacji. Dzięki literackim opisom widzimy zajeżdżające przed dwór powozy i panny w zwiewnych sukniach zbiegające z ganku.

Gdy zajrzymy do środka dworku, zobaczymy dzieci bawiące się z psami, haftujące kobiety albo ludzi skategoryzowanych przy kominku na rozmowach, czytaniu czy śpiewie. W salonie rozbrzmiewa muzyka wygrywana na fortepianie, a w tle słychać cykanie świerszcza.

Dzięki literaturze potrafimy wyobrazić sobie zapach – a może i smak – niezwykłych potraw i przeróżnych trunków. W prozie możemy odnaleźć coś, o co szczególnie trudno w dzisiejszym świecie – inny rytm czasu, silną więź człowieka z przyrodą, domem i przodkami".

Fragment tekstu