Wymiar narodowy i ponadnarodowy dialogu społecznego w unii europejskiej - (pdf) (Bogusław Jagusiak)

Wstęp Postępujące zróżnicowanie potrzeb społecznych, sieciowych powiązań zachodzących między nimi oraz wyczerpujące się formy demokracji pośredniej powodują, że mamy do czynienia z widocznymi zmianami społecznymi współczesnej Europy i świata.

Poszczególne grupy społeczne w odmienny sposób są włączane w procesy decyzyjne na różnych stopniach. Problemem współczesnych demokracji jest obfity odsetek obywateli, którzy czują się wykluczeni z politycznych i społecznych debat na temat wyraźnych kwestii dotyczących ich życia oraz warunków egzystencji w wymiarze gospodarczo-społecznym.

Demokracja bowiem powinna gwarantować podejmowanie decyzji zgodnie z wolą większości obywateli zarówno w państwie, jak i w strukturach Unii Europejskiej. Demokracja pośrednia (przedstawicielska) ma znaczne mankamenty, stanowczo w kwestiach łagodzenia obaw i zaspokajania potrzeb obywateli.

W życiu zbiorowym mamy do czynienia z konfliktami strukturalnymi. Przykładem może być konflikt pomiędzy modelami demokracji przedstawicielskiej i partycypacyjnej (bezpośredniej) wyrażający się w dążeniu do wyłonienia woli większości przy zachowaniu praw mniejszości.

obecnie coraz powszechniejszy staje się model demokracji uczestniczącej, której ważnym elementem jest dialog obywatelski. Jest on bezpośrednią konsekwencją wyzwań wynikających z odchodzenia od minionych tradycyjnych form uczestnictwa w życiu publicznym.

Dotyczy to zwłaszcza Unii Europejskiej, w której demokratyczna reprezentacja jest oparta na podejściu reprezentowanym poprzez Jacques’a Delorsa, który nazwał ją „niezidentyfikowanym politycznym obiektem"1.

Współczesny europejski dialog społeczny obejmuje dwie główne funkcje: konsultacje i negocjacje, które stanowią siłę napędową ekonomicznej i społecznej modernizacji. Nowego znaczenia nabrał dialog wraz z postępem integracji ekonomicznej i walutowej, która wymusza potrzebę wymiany i koordynacji stosunków branżowych, podnosząc rangę partnerów społecznych.

Europejski dialog społeczny charakteryzuje się nowoczesnym ujęciem. Kompilacja autonomicznego dialogu społecznego i zaangażowania narodowych oraz europejskich partnerów jest pokaźna z punktu widzenia bardziej wyważonego i spójnego rozwoju społecznego.

W każdym z krajów członkowskich dialog społeczny jest przypisany do działań demokratycznego rządu, stanowi też narzędzie ekonomicznej i społecznej modernizacji. Umożliwia zdefiniowanie praktycznych sposobów dla przeprowadzania reform, które będą sprawne ekonomicznie i akceptowalne społecznie.

Stanowi on nośnik podstawowych wartości uczestnictwa i odpowiedzialności opartych na zakorzenionych tradycjach narodowych i generuje trafne ramy dla kontrolowanej modernizacji, istotnie ważnej dla nowych krajów członkowskich.

Aby dialog mógł pełnić ważną rolę na poziomie europejskim, powinien rozszerzyć działania użyteczne2. Jest to związane z rozwojem negocjacyjnych form rozwiązywania problemów społecznych. Dotyczy to procesu zakorzenionego w obiektywnych uwarunkowaniach gospodarowania i konkretnie związanych ze sposobem postrzegania własnych interesów poprzez strony będące podmiotami stosunków pracy.

Kompromis socjalny, będący trwałym elementem europejskich systemów gospodarczych, przyniósł jednocześnie pracownikom, jak i pracodawcom wymierne korzyści. Pracownikom umożliwił wyraźną poprawę standardów życia i dostęp do dóbr wyższego rzędu, a pracodawcom zapewnił sprawne i produktywne funkcjonowanie sfery wytwórczej, formujejąc zupełnie nowy sposób do osiągania zysków, jakim stała się masowa konsumpcja.

Kompromis socjalny okazał się czynnikiem prorozwojowym, a instytucje dialogu społecznego, które powstały i rozwinęły się w toku długotrwałego procesu, opierały na nim swoją siłę