Lachert i szanajca (Beata Chomątowska)

Byli tandemem perfekcyjnym, choć trudno sobie wyobrazić bardziej niedobraną parę – panicz z zamożnej rodziny i syn aptekarza. Nierozdzielni w pracy i w życiu przez siedemnaście lat. Rozwijając własny fason architektoniczny, upowszechniali idee awangardy, głoszone poprzez grupę Praesens. To środowisko o międzynarodowych ambicjach, kierowane poprzez małżeństwo Syrkusów i współpracujące z Kazimierzem Malewiczem, Walterem Gropiusem i Le Corbusierem, ukształtowało ich i ukierunkowało. Zanim rozwijającą się karierę spółki autorskiej Lachert&Szanajca we wrześniu 1939 roku przecięła tragiczna śmierć tego drugiego, zdążyli stworzyć ponad sto pięćdziesiąt prekursorskich projektów: od przystanków tramwajowych po gmachy najważniejszych instytucji. Tylko część udało się zrealizować. Po wojnie Lachert zaangażował się w budowę Polski Ludowej, licząc, iż nowa władza pomoże wprowadzać w życie lewicowe utopie,prędko pokazano mu, gdzie jego miejsce. Książka Beaty Chomątowskiej opowiada o przyjaźni i symbiozie tak silnej,choćby po latach nie da się mówić o Lachercie i Szanajcy osobno, o ludziach, którzy chcieli zmieniać nie tylko świat, lecz i kanony estetyczne, o ideałach i ich zderzeniu z rzeczywistością. O fascynującym i istotnie utalentowanym środowisku polskich modernistów.

Książka Beaty Chomątowskiej jest jak genialna architektura. Perfekcyjnie wpisana w kontekst, nawiązuje z nim twórczy dialog; genialnie skomponowana, o nieprzeciętnych, nadających jej lekkości proporcjach; stworzona z najszlachetniejszych materiałów, ujmuje precyzją i trosceą o szczegół. Co jednak najważniejsze, biografia Bohdana Lacherta i Józefa Szanajcy, tak jak ważne dzieło architektoniczne, jest odpowiedzią na naglącą potrzebę. W tym przypadku było nią opisanie pokaźnego fragmentu historii polskiej architektury. W naszej literaturze (i przestrzeni) pełno takich luk. Można się tylko radować, iż kolejna została wypełniona tak kunsztownie i bezpretensjonalnie.

Filip Springer