Obowiązek wykładni prawa krajowego zgodnie z prawem unijnym jako instrument zapewniania efektywności prawa unii europejskiej (Agnieszka Sołtys)

Tytuł Obowiązek wykładni prawa krajowego zgodnie z prawem unijnym jako instrument zapewniania sprawności prawa Unii Europejskiej Autor Agnieszka Sołtys Język polski Wydawnictwo Wolters Kluwer Polska SA ISBN 978-83-264-9891-6 linia Monografie Rok wydania 2015 ilość stron 776 Format pdf Spis treści Wykaz skrótów………………………………………………………………………………


Część I. Założenia metodologiczne…………………………………………………


Część II. Zagadnienia wstępne………………………………………………………


Rozdział 1. Wykładnia prawa krajowego w zgodzie z konstytucją……………………

Rozdział 2. Wykładnia prawa krajowego w zgodzie z prawem międzynarodowym..

Rozdział 3. Wykładnia prawa unijnego w zgodzie z prawem pierwotnym

, a także z prawem międzynarodowym…………………………………………

Rozdział 4. Obowiązek wykładni zgodnej – kształt koncepcji…………………………


Część III. Obowiązek wykładni zgodnej a zasada sprawności prawa unijnego…


Rozdział 1. Zasada produktywności w prawie UE…………………………………………


1.1 Pojęcie (zasady) sprawności…..……………………………………

1.2 Środki służące realizacji zasady sprawności………………………..

1.3 Podsumowanie………………………………………………………..


Rozdział 2. Obowiązek wykładni zgodnej w kontekście instrumentów

powoływania prawa unijnego przed organami krajowymi………………


2.1 Wprowadzenie……………………………………………………………

2.2 Modele powoływania (stosowania) prawa unijnego prezentowane w doktrynie……………………………………………………………………...

2.3 Obowiązek wykładni zgodnej a inne instrumenty powoływania prawa unijnego w orzecznictwie TS…………………………………………………

2.4 Podsumowanie…………………………………………………………..


Rozdział 3. Obowiązek wykładni zgodnej jako instrument realizacji zasady sprawnej ochrony sądowej………………………………………………


3.1 Wprowadzenie…………………………………………………………..

3.2 Obowiązek wykładni zgodnej jako instrument zapewniania

produktywności uprawnień unijnych na gruncie krajowych środków ochrony prawnej w orzecznictwie TS…..…………………………………………….

3.3 Wzorzec, przedmiot, treść i granice obowiązku wykładni zgodnej w kontekście realizacji zasady wydajnej ochrony sądowej………………….

3.4 Obowiązek wykładni zgodnej a inne instrumenty zapewniania wydajnej ochrony prawnej uprawnień unijnych……………………………

3.5 Podsumowanie………………………………………………………….


Część IV. Obowiązek wykładni zgodnej – komponenty konstrukcji prawnej………..


Rozdział 1. Podstawy prawne i uzasadnienie obowiązku wykładni zgodnej………...


1.1 Podstawy prawne i uzasadnienie obowiązku wykładni zgodnej w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości………………………………….

1.2 Zasada lojalności / zasada skuteczności (effet utile) i skutecznej ochrony sądowej……………………………………………………………....

1.3 Artykuł 288 akapit 3 TFUE……………………………………………...

1.4 Zasada pierwszeństwa…………………………………………………...

1.5 Obowiązek wykładni zgodnej a ideologiczne założenia cyklu integracji…………………………………………………………………...

1.6 Obowiązek wykładni zgodnej – obowiązek wynikający z prawa unijnego……………………………………………………………………...


Rozdział 2. Adresaci obowiązku wykładni zgodnej i zakres ich związania………….


Rozdział 3. Zakres przedmiotowy obowiązku wykładni zgodnej…………………….


3.1 Zakres zastosowania prawa unijnego……………………………………

3.2 Akty prawa krajowego stanowiące przedmiot wykładni zgodnej……….

3.3 Obowiązek wykładni zgodnej a umowy prawa prywatnego…………….


Rozdział 4. Treść obowiązku wykładni zgodnej……………………………………….


4.1 Obowiązek wykładni prawa krajowego „w świetle treści i celu”

prawa UE…………………………………………………………………….

4.2 Obowiązek wykładni prawa krajowego zgodnie z prawem UE

„tak dalece, jak jest to realne”…………………………………………….

4.2.1 Orzecznictwo TS………………………………………………

4.2.1.1 Ogólne sformułowania dotyczące treści obowiązku wykładni zgodnej……………………………………………

4.2.1.2 Konkretyzacja obowiązku wykładni zgodnej na gruncie poszczególnych spraw………………………………

4.2.2 Poglądy doktryny……………………………………………...

4.3 Kwalifikacja (teoretyczno-)prawna obowiązku wykładni zgodnej……...

4.3.1 Kwalifikacja obowiązku wykładni zgodnej na płaszczyźnie normatywnej………………………………………………………....

4.3.2 Kwalifikacja obowiązku wykładni zgodnej na płaszczyźnie teoretyczno-prawnej…………………………………………………

4.4 Model realizacji obowiązku wykładni zgodnej w procesie stosowania prawa……...…………………………………………………………………

4.5 Podsumowanie…………………………………………………………...


Rozdział 5. Wzorce wykładni zgodnej………………………………………………….


5.1 Uwagi wstępne…………………………………………………………..

5.1.1 Obowiązek wykładni zgodnej w odniesieniu do poszczególnych źródeł prawa UE – ewolucja orzecznictwa TS……


5.1.2 Zmiany w systemie źródeł prawa UE po Traktacie z Lizbony

a obowiązek wykładni zgodnej……………………………………….

5.2 Dyrektywy……………………………………………………………….

5.2.1 Wprowadzenie…………………………………………………

5.2.2 Obowiązek wykładni zgodnej jako remedium na brak bezpośredniego horyzontalnego skutku dyrektyw…………………..

5.2.2.1 Odrzucenie bezpośredniego horyzontalnego skutku dyrektyw w orzecznictwie TS………………………………..

5.2.2.2 Sposoby kompensowania negatywnych skutków odrzucenia bezpośredniego horyzontalnego skutku dyrektyw………………………………………………...…...

5.2.2.3 Odrzucenie bezpośredniego horyzontalnego skutku dyrektyw w orzecznictwie TS – kontrowersje i próby konceptualizacji……………………………………………...

5.2.2.4 Obowiązek wykładni zgodnej jako remedium

na brak bezpośredniego horyzontalnego skutku dyrektyw – kontrowersje……………………………………………

5.2.2.5 Podsumowanie……………………………………….

5.2.3 Obowiązek wykładni zgodnej a pogarszanie sytuacji prawnej jednostki……………………………………………………………..

5.2.3.1 Uwagi wprowadzające……………………………….

5.2.3.2 Pogarszanie sytuacji prawnej jednostki na skutek wykładni zgodnej w sprawach karnych……………………...

5.2.3.3 Pogarszanie sytuacji prawnej jednostki na skutek wykładni zgodnej w sprawach innych niż karne…………….

5.2.3.4. Pogarszanie sytuacji prawnej podmiotu prywatnego na skutek wykładni zgodnej powoływanej przez państwo…..

5.2.3.5 Podsumowanie……………………………………….

5.2.4 Obowiązek wykładni zgodnej a implementacja dyrektyw…….

5.2.4.1 Obowiązek wykładni zgodnej jako instrument realizacji „obowiązku rezultatu” z art. 288 akapit 3 TFUE…

5.2.4.2 Obowiązek wykładni zgodnej a kryteria

prawidłowej implementacji dyrektyw………………………

5.2.4.3 Podsumowanie……………………………………….

5.2.5 Obowiązek wykładni zgodnej przed upływem terminu transpozycji dyrektyw……………………………………………….

5.3 Traktaty stanowiące UE..……………………………………………….

5.4 Zasady ogólne prawa unijnego…………………………………………..

5.4.1 Uwagi wprowadzające…………………………………………

5.4.2 Zasady ogólne prawa unijnego w porządku prawnym UE…….

5.4.3 Zasady ogólne prawa unijnego jako wzorzec wykładni zgodnej……………………………………………………………….

5.4.3.1 „Pośrednie” wykorzystywanie zasad ogólnych prawa unijnego jako wzorców wykładni zgodnej.…………………...

5.4.3.2 „Bezpośrednie” używanie zasad ogólnych prawa unijnego jako wzorców wykładni zgodnej…………………..

5.4.4 Karta Praw Podstawowych i Protokół nr 30…………………...

5.4.5 Podsumowanie…………………………………………………

5.5 Umowy międzynarodowe………………………………………………..

5.6 Rozporządzenia………………………………………………………….

5.7 Niewiążące akty prawa unijnego…………………………………

5.7.1 Wprowadzenie……………………………………………….

5.7.2 Niewiążące akty prawa unijnego w porządku prawnym UE...

5.7.3 Niewiążące akty prawa unijnego jako wzorce wykładni

zgodnej w orzecznictwie TS..………………………………………..

5.7.4 Pośrednie i bezpośrednie stosowanie niewiążących aktów prawa unijnego jako wzorców wykładni zgodnej.…………………..

5.7.5 warianty niewiążących aktów prawa unijnego, które mogą stanowić wzorzec wykładni zgodnej………………………………...

5.7.6 Znaczenie niewiążących aktów prawa unijnego w procesie interpretacji prawa krajowego……………………………………….

5.8 Pozostałe regulacje unijne……………………………………………….

5.8.1 Kryteria uznania normy prawa unijnego za wzorzec wykładni zgodnej………………………………………………………………

5.8.2 Obowiązek wykładni zgodnej a regulacje WPZiB…………….

5.9 Sposoby sformułowania wzorca wykładni zgodnej……………………..


Rozdział 6. Granice wykładni zgodnej…………………………………………………


6.1 Wprowadzenie…………………………………………………………...

6.2 Ogólne zasady prawa unijnego…………………………………………..

6.3 Wykładnia contra legem…………………………………………………

6.3.1 Pojęcie granic wykładni……………………………………...

6.3.2 Treść obowiązku wykładni zgodnej a granice wykładni…….

6.3.3 Pojęcie granic wykładni w polskiej teorii prawa, a także

praktyce orzeczniczej……………………………………………….

6.3.3.1 Pojęcie granic wykładni w polskiej teorii prawa…….

6.3.3.2 Pojęcie granic wykładni w polskiej praktyce orzeczniczej…………………………………………………..

6.3.4 Wykładnia contra legem jako kryterium wyznaczania granicy obowiązku wykładni prawa krajowego zgodnie z prawem UE w polskim porządku prawnym…………………………………………

6.3.5 Językowa granica wykładni jako granica argumentacyjna……

6.3.5.1 Filozoficzne założenia koncepcji językowej granicy wykładni……….………….………………………………….

6.3.5.2 Wartości wyznaczające językową granicę wykładni..

6.3.5.3 Wyznaczanie językowej granicy wykładni w drodze „ważenia wartości”..…………………………………………

6.3.5.4 Argumentacyjny charakter językowej granicy wykładni a obowiązek wykładni zgodnej……………………

6.3.5.5 Argumentacyjny charakter językowej granicy wykładni, obowiązek wykładni zgodnej a 'pluralistyczne' koncepcje dotyczące relacji prawa unijnego i krajowego……


Rozdział 7. Skutki naruszenia obowiązku wykładni zgodnej……………...…………


7.1 Skutki naruszenia obowiązku wykładni zgodnej z punktu widzenia prawa unijnego………………………………………………………………

7.1.1 Zaniechanie dokonania wykładni zgodnej poprzez

organ krajowy a skarga w trybie art. 258 TFUE….…………

7.1.2 Zaniechanie dokonania wykładni zgodnej przez organ

krajowy a odpowiedzialność odszkodowawcza z tytułu naruszenia prawa UE………………………………………….

7.2 Skutki naruszenia obowiązku wykładni zgodnej z punktu widzenia prawa krajowego…………………………………………………………….


Rozdział 8. Funkcje wykładni zgodnej…………………………………………………


8.1 Wprowadzenie…………………………………………………………...

8.2 Zapewnianie efektywności prawa unijnego…………………………….

8.3 Zapewnianie przestrzegania prawa unijnego……………………………

8.4 Kształtowanie roli sądów krajowych jako sądów unijnych……………..

8.5 Kształtowanie relacji między prawem krajowym a prawem unijnym oraz relacji pomiędzy TS a sądami krajowymi……………………………...

8.6 Stymulowanie konwergencji regulacji dotyczących spraw unijnych i „czysto krajowych” (efekt spill over)………………………………………..

8.7 Uwagi końcowe…………………………………………………………


Część V. Obowiązek wykładni zgodnej w orzecznictwie sądów polskich, a także Trybunału Konstytucyjnego………………………………………………………………


Rozdział 1. Uwagi wstępne……………………………………………………………...


Rozdział 2. Obowiązek wykładni zgodnej w orzecznictwie sądów polskich…………


2.1 Model realizacji obowiązku wykładni zgodnej w procesie stosowania prawa – stanowcze ustalenia………………………………………………...

2.2 Obowiązek wykładni zgodnej – ilustracja ogólnych problemów na przykładzie wybranych orzeczeń……………………………………………

2.3 Wnioski………………………………………………………………….


Rozdział 3. Obowiązek wykładni zgodnej w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego……………………………………………………………………………


3.1 Model realizacji obowiązku wykładni zgodnej w ramach kontroli konstytucyjności prawa krajowego sprawowanej poprzez TK………………...

3.2 Wykładnia zgodna w orzecznictwie TK…………………………………

3.2.1 Uwagi ogólne…………………………………………………..

3.2.1.1 uznanie obowiązku wykładni zgodnej przez TK……

3.2.1.2 Prawo unijne a Konstytucja RP w orzecznictwie TK

3.2.2 Etap ustalenia, czy przedmiot kontroli pozostaje w zakresie wykorzystania prawa unijnego………………………………………..

3.2.2.1 „Wykładnia przyjazna prawu unijnemu”

w ujęciu TK – zakres pojęcia…………………………………

3.2.2.2 Konsekwencje uznania unijnego kontekstu przedmiotu kontroli – kontrowersje………………………………………

3.2.2.3 Ustalenie przedmiotowego zakresu obowiązku wykładni zgodnej a ustalenie zakresu użycia prawa unijnego………………………………………………………

3.2.3 Etap ustalenia unijnego wzorca wykładni…………………….

3.2.3.1 Prawo unijne częścią kontekstu normatywnego orzeczeń TK…………………………………………………

3.2.3.2 Trybunał Sprawiedliwości w orzecznictwie TK…….

3.2.3.3 Zasady ogólne prawa unijnego………………………

3.2.4 Etap realizacji obowiązku wykładni zgodnej sensu stricto, tj. Wykładnia normy prawa krajowego (przedmiotu i/albo wzorca kontroli) zgodnie z ustalonym wzorcem unijnym……………………

3.2.4.1 Przedmiot wykładni zgodnej………………………...

3.2.4.2 Treść i granice wykładni zgodnej……………………

3.3 Wnioski………………………………………………………….


Część VI. Uwagi podsumowujące…….………………………………………………



Bibliografia…………………………………………………………………………………


Orzecznictwo…………………………………………………………………………………