Janko muzykant i stary sługa (Psychoskok)

Napisana w latach 70. XIX w., poprzez najwybitniejszego ówczesnego pozytywistę, czyli Henryka Sienkiewicza. Przedstawia historię, która zdarzyć się mogła w każdym czasie, problem niezwykle uniwersalny i wyraźny: nierówność społeczną, której ofiarami padają uzdolnione dzieci, pozbawione szans na rozwój własnego talentu. To obraz niedługiego życia wiejskiego chłopca, który miał perfekcyjny talent muzyczny, ukochał śpiew ptaków, głosy przyrody, dźwięk skrzypiec, melodię rozbrzmiewającą nieustannie w jego sercu i myślach – tę, którą dane było słyszeć wyłącznie jemu, którą jedynie on umiał wyłowić spomiędzy wiejskiego gwaru swoim wrażliwym, umuzykalnionym uchem. Dlaczego, posiadając tak obszerne zdolności, rzucające się wszystkim w oczy, musiał ponieść klęskę? Dlaczego otoczenie okazało się głuche na jego niemy głos proszący choćby na łożu śmierci: „Dajcie mi skrzypce, a udowodnię wam, iż potrafię, dajcie mi szansę, a zobaczycie kim mogę być”? Warto przeczytać tę nowelę, by znaleźć odpowiedzi na te pytania, by podjąć refleksję nad krzywdą i niesprawiedliwością, jaka nieraz spotyka zdolne, ale ubogie i pozostawione samym sobie, dzieci.