żydzi w powstańczej warszawie (Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów)

Jak dotąd jedynie nieliczni historycy powstania upominali się o pamięć o wkładzie Żydów w czyn zbrojny walczącej Warszawy. Niewielu autorów poświęcało swoją uwagę tym z nich, którzy znaleźli się wśród ludności cywilnej. Niniejsza książka wypełnia tę lukę.

Składa się ona z dwóch zasadniczych części. Pierwsza dotyczy udziału Żydów w walce, druga zaś losu ludności cywilnej w ogarniętej powstaniem Warszawie, a także tych, którzy po kapitulacji zdecydowali się pozostać w gruzach miasta. Obie te perspektywy „wojskowa” i „cywilna” choć w wielu miejscach krzyżują się ze sobą, przynoszą odmienne problemy.

Aby możliwie najwierniej odtworzyć losy Żydów w powstańczej Warszawie autorzy wykorzystali wszelkie przystępne warianty źródeł, zarówno ze strony polskiej, jak i żydowskiej, w wielu miejscach oddając głos swym bohaterom, wykorzystując ich wspomnienia, pamiętniki i relacje.

Autorzy zebrali cały rozproszony materiał archiwalny w Polsce i w Izraelu, dotarli do wielu nieznanych dotąd relacji, zgromadzili większość znanej literatury. Zmierzyli się z problemem badawczym, który do tej pory był częściej materią emocjonalengo sporu publicystów niżeli rozważań naukowców. Powstało dzielo, które uzupełnia obraz (...) Powstania Warszawskiego. Książka ukazuje duży fenomen społeczny i militarny Powstania Warszawskiego, (...) przedstawiając,poprzez próbę tę przeszli rownież Żydzi, walcząc u boku Polaków.

Książka ta w istocie jest opowieścią nie tylko o zaangażowaniu się Żydów w wielkie narodowe Powstanie, ale w pokaźnej mierze, a może nwet najczęściej, o relacjach Polaków i Żydow w czasie dwóch miesięcy lata 1944 r. Autorzy (...) skrupulatnie rekonstruują fakty, zbierając rozproszone relacje i dokumenty. Do racji podnoszonych dotąd przez polską historiografię odnoszą się z szacunkiem, choć wykazująspore zrozumienie dla cierpienia żydowskiego. Nie są jednak niewolnikami jednej wizji, nie dają się uwieść opowieściom niektórych ocalonych, weryfikują relacje i zeznania zgodnie z warsztatem historyka i możliwościami chwili.
Z recenzji Janusza Marszalca