Prowincja noc. życie i zagłada żydów w dystrykcie warszawskim (Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów)

Tom studiów opisuje fragment okupowanej poprzez Niemców Polski. Demonstruje życie i śmierć Żydów w dystrykcie warszawskim, dotyka także niełatwego zagadnienia realcji polsko-żydowskich.

Tytuł zbioru studiów o życiu i zagładzie Żydów z dystryktu warszawskiego pożyczyliśmy od Józefa Czechowicza. Pojęcia „prowincja” i „noc” określają w sensie metaforycznym problematykę, jaką zajmuje się oddawany w ręce czytelnika tom. Wskazują na jego podstawowe współrzędne: zainteresowanie tym, co dzieje się na terenach oddalonych od centrum, oraz etyczny rozmiar refleksji nad wojennym spustoszeniem. Poetyckie źródła tytułowej formuły świadczą także o tym, że pojęcia „prowincja” nie używamy lekceważąco, przeciwnie – chcemy pozbawić je negatywnych konotacji. W prezentowanym tomie studiów chcemy zająć się pewnym regionem okupowanej przez Niemców Polski. W tym sensie badania nasze można określić mianem regionalnych. Podstawowym kryterium eksponującym region nie jest jednak dla nas geografia, ale historia, choć zbieżność tych dwóch kryteriów jest oczywista. Historycy operują z zasady trzema typami regionów historycznych. Niepokaźne to obszary prowincji, województw, ziem; średnie to głównie terytoria państw; spore to złożone organizmy polityczne, np. Europa Środkowa czy Ameryka Łacińska.

Przedmiotem naszych badań jest obszar nazywany w nomenklaturze okupacyjnej dystryktem warszawskim. Przyjmujemy jednocześnie okupacyjną terminologię, jak i strukturę administracyjną wprowadzoną przez okupanta, żeby zaznaczyć, iż interesuje nas Polska pod rządami Niemców, Polska zamieniona poprzez Niemców w miejsce represji, prześladowań, eksterminacji.