Kardiologia sportowa w praktyce klinicznej (PZWL)

Tytuł Kardiologia sportowa w praktyce klinicznej Autorzy Maciej Banach, Elżbieta Biernacka, Wojciech Braksator Język polski Wydawnictwo PZWL ISBN 978-83-200-5217-6 Rok wydania 2016 Warszawa ilość stron 624 Format mobi, epub Spis treści I. FIZJOLOGIA WYSIŁKU 1 1. Fizjologia wysiłku fizycznego – Maciej Śmietanowski, Tymoteusz Żera, Agnieszka Cudnoch-Jędrzejewska 3 Odpowiedź organizmu na wysiłek fizyczny. Procesy adaptacji 6 Regulacja temperatury w trakcie wysiłków 9 Wpływ wysiłku na układ wydzielania wewnętrznego 9 2. Fizjologia układu krążenia podczas wysiłku fizycznego – Liana Puchalska, Agnieszka Cudnoch-Jędrzejewska, Maciej Śmietanowski 11 Adaptacja układu krążenia do dynamicznych wysiłków fizycznych 13 Adaptacja układu krążenia do statycznych wysiłków fizycznych 15 Wpływ pozycji ciała na cechy hemodynamiczne w trakcie realizowania wysiłku fizycznego 16 3. Fizjologia układu bodźcotwórczo-przewodzącego u sportowców – Agnieszka Wsół, Agnieszka Cudnoch-Jędrzejewska 19 Elektrofizjologia układu bodźcoprzewodzącego serca 19 Zmiany w układzie bodźcoprzewodzącym serca w przebiegu treningu fizycznego 20 4. Biochemiczne zmiany w organizmie sportowca – Małgorzata Wojciechowska, Maria Szczypaczewska 23 Morfologia krwi obwodowej 23 Wybrane hormony 28 Gospodarka elektrolitowa 29 5. Sportowa przebudowa serca – zmiany strukturalne i użyteczne – Andrzej Szyszka, Andrzej Siniawski 33 Podłoże hemodynamiczne sportowej przebudowy serca 33 Echokardiograficzna ocena sportowej przebudowy serca 34 Indeksacja parametrów pierwotnych i wtórnych służących do oceny anatomicznej 37 obecność sportowej przebudowy serca 38 Formy sportowej przebudowy serca 38 Czynniki wpływające na sportową przebudowę serca 41 Następstwa sportowej przebudowy serca 43 Różnicowanie sportowej i patologicznej przebudowy serca 43 6. Sportowa przebudowa serca – zmiany molekularne – Urszula Mackiewicz, Michał Mączewski 49 Przebudowa kardiomiocytów 50 Przebudowa układu bodźcoprzewodzącego serca 55 Przebudowa macierzy zewnątrzkomórkowej 55 Przebudowa krążenia wieńcowego 56 7. Hormonalna regulacja aktywności fizycznej – Aleksandra Żebrowska 59 Wprowadzenie 59 Aktywność fizyczna a endogenne peptydy opioidowe 60 Wpływ aktywności fizycznej na układ podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowy 61 Funkcje hormonu wzrostu i insulinopodobnego czynnika wzrostu rodzaju 1 w wysiłku fizycznym 62 Aktywność fizyczna a funkcje tarczycy 63 Układ hormonalny w kontroli metabolizmu wysiłkowego 64 Hormony a zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej 65 damskie i męskie hormony płciowe 65 Hormony a układ sercowo-naczyniowy w wysiłku fizycznym 66 II. DIAGNOSTYKA 71 8. Podział dyscyplin sportowych – Marcin Konopka, Wojciech Król, Marek Kuch, Wojciech Braksator 73 Aktywność fizyczna 73 Klasyfikacja dyscyplin sportowych według charakteru obciążeń układu krążenia 74 Klasyfikacja dyscyplin sportowych według ryzyka uderzenia (urazu) 76 9. Ocena wydolności fizycznej – podstawy fizjologiczne – Jolanta Chwalbińska, Krystyna Burkhard-Jagodzińska, Andrzej Klusiewicz 79 Czynniki decydujące o skuteczności zaopatrzenia tlenowego tkanek w trakcie wysiłku 80 Zaopatrzenie mięśni w substraty energetyczne 81 Zdolność wyrównywania zmian w środowisku wewnętrznym 82 Wydolność fizyczna a płeć i wiek 83 Koncepcja progu anaerobowego 84 Przydatność oznaczania progu anaerobowego w diagnostyce zdolności wysiłkowej sportowców 87 Wydolność anaerobowa (beztlenowa) 89 10. Ocena wydolności fizycznej– testy wysiłkowe u sportowców – Jolanta Chwalbińska, Andrzej Klusiewicz 93 Bezpośredni pomiar pułapu tlenowego 94 Pośredni pomiar pułapu tlenowego 95 Wytyczanie progu anaerobowego 99 Metody oceny wydolności anaerobowej 104 11. Elektrokardiogram spoczynkowy – zasady oceny – Andrzej Światowiec, Krystyna Burkhard-Jagodzińska, Wojciech Braksator, Marek Kuch 109 12. Elektrokardiogram wysiłkowy – Ewa Straburzyńska-Migaj 133 Wprowadzenie 133 wskazania do testu wysiłkowego w sporcie 134 Test wysiłkowy w ocenie wydolności fizycznej 136 Ogólne zasady obciążania wysiłkiem podczas testu 138 Warunki wykonywania badań wysiłkowych 138 Protokoły badania wysiłkowego sportowców 139 13. Monitorowanie elektrokardiograficzne – Jarosław Król, Wojciech Król, Marek Kuch 143 Aparatura stosowana w monitorowaniu elektrokardiograficznym 143 wyróznionia diagnostyczne 145 wyodrębnionia do monitorowania EKG u sportowców 149 14. Echokardiografia – Marcin Konopka, Wojciech Król, Wojciech Braksator 153 Typy badań echokardiograficznych i techniki obrazowania – dane ogólne 153 Typy i techniki obrazowania echokardiograficznego u sportowców 154 Zakres badań echokardiograficznych u sportowców 155 Echokardiografia w ocenie anatomii i funkcji serca u sportowców 157 Badanie echokardiograficzne w diagnostyce chorób układu krążenia u sportowców 168 Kardiomiopatia przerostowa, a także kardiomiopatia rozstrzeniowa 168 Arytmogenna kardiomiopatia prawej komory serca 168 Choroba niedokrwienna serca 170 15. Tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny serca – Ilona Michałowska, Magdalena Marczak 173 Tomografia komputerowa serca 173 Rezonans magnetyczny serca 174 III. KARDIOLOGICZNE ZAGADNIENIA KLINICZNE 181 16. Badania przesiewowe sportowców w zakresie układu krążenia – strategie postępowania – Wojciech Król, Marcin Konopka, Artur Mamcarz, Wojciech Braksator 183 Częstość nagłych zgonów sercowych wśród sportowców 183 Strategie progresywnania 184 Badanie elektrokardiograficzne jako badanie przesiewowe u sportowców 185 Tomografia komputerowa tętnic wieńcowych 189 17. Nagły zgon sercowy – Renata Główczyńska, Grzegorz Opolski 191 Rys historyczny i definicja 191 Znaczenie intensywności wysiłku fizycznego 192 Mechanizm nagłego zatrzymania krążenia 193 Czynniki udoskonalające rokowanie 197 18. Komorowe zaburzenia rytmu serca – Przemysław Mitkowski 199 19. Nadkomorowe zaburzenia rytmu serca. Migotanie przedsionków – Przemysław Mitkowski 211 20. Bradyarytmie, zaburzenia przewodzenia – Michał Kałowski, Jerzy Krzysztof Wranicz 217 Bradykardia zatokowa i zahamowania zatokowe 217 Zaburzenia przewodzenia przedsionkowo-komorowego 218 Zaburzenia przewodzenia śródkomorowego 221 21. Kanałopatie – Elżbieta Katarzyna Biernacka 225 Zalecenia towarzystw naukowych dotyczące kwalifikacji chorych z kanałopatiami do uprawiania sportu 225 Rozpoznanie choroby 227 Stratyfikacja ryzyka: rola wysiłku i stresu 229 nowe badania 230 22. Kardiomiopatia przerostowa – Katarzyna Mizia-Stec, Klaudia Gieszczyk–Strózik 233 Kardiomiopatia przerostowa jako jedna z głównych przyczyn SCD w sporcie wyczynowym 234 „Serce sportowca" a zmiany obserwowane w kardiomiopatii przerostowej 236 Zmiany wtórne do sportu wyczynowego u chorego z kardiomiopatią przerostową 239 Przerost nadciśnieniowy a zmiany obserwowane w kardiomiopatii przerostowej 240 Kardiomiopatia rozstrzeniowa a zmiany obserwowane w kardiomiopatii przerostowej 242 Zmiany wtórne do substancji anabolicznych a kardiomiopatia przerostowa 242 Badania przesiewowe u sportowców mające na celu wykrycie kardiomiopatii przerostowej 243 Kardiomiopatia przerostowa a wyczynowe i rekreacyjne uprawianie sportu 246 23. Inne kardiomiopatie i zapalenie mięśnia sercowego – Maciej Haberka, Zbigniew Gąsior 247 Zapalenie mięśnia sercowego 247 Arytmogenna kardiomiopatia prawej komory 249 Kardiomiopatia z niescaleniem mięśnia lewej komory 253 Inne kardiomiopatie 255 24. Przebudowa serca na skutek wysiłków arcytrudnych – Iwona Cygankiewicz 257 25. Anomalie tętnic wieńcowych – Marcin Demkow, Jan Henzel 267 Ektopowe odejście lewej albo prawej tętnicy wieńcowej z przeciwległej zatoki Valsalvy 267 Odejście lewej tętnicy wieńcowej od tętnicy płucnej 269 Mostek mięśniowy tętnicy wieńcowej 270 26. Wstrząśnienie i stłuczenie serca – Karol Wrzosek 273 Stłuczenie serca 273 Wstrząśnienie serca 274 27. Nadciśnienie tętnicze – Marcin Wełnicki, Wojciech Braksator, Artur Mamcarz 279 Tło epidemiologiczne 279 Diagnostyka nadciśnienia tętniczego u sportowców 280 Leczenie nadciśnienia tętniczego u sportowców 285 Nadciśnienie tętnicze a dyskwalifikacja z uprawiania sportu 286 28. Wady zastawkowe serca u sportowców – Maria Sobczak-Kaleta, Piotr Lipiec, Jarosław Damian Kasprzak 289 Wady zastawki aortalnej 291 Wady zastawki mitralnej 295 Wady zastawki trójdzielnej 300 Wady zastawki tętnicy płucnej 301 Wady serca złożone i wielozastawkowe 302 Sportowcy kwalifikowani do leczenia zabiegowego wad zastawkowych 303 29. Wady wrodzone serca u dorosłych – Piotr Dobrowolski, Anna Klisiewicz, Piotr Hoffman 307 Zasady kwalifikacji do uprawiania sportu przy wybranych wadach wrodzonych serca 310 30. Dwupłatkowa zastawka aortalna i choroby aorty – Marcin Konopka, Wojciech Król, Wojciech Braksator 321 Dwupłatkowa zastawka aortalna – informacje ogólne 321 Diagnostyka sportowców z dwupłatkową zastawką aortalną 322 Zasady opiniowania sportowców z dwupłatkową zastawką aortalną 324 Choroby aorty – dane ogólne 326 Diagnostyka schorzeń aorty 327 Zasady opiniowania sportowców z współistniejącym schorzeniem aorty 330 31. Zatorowość płucna – Michał Ciurzyński, Piotr Pruszczyk 333 Patogeneza i czynniki ryzyka żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej 333 Objawy kliniczne 334 Diagnostyka żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej 334 Stratyfikacja ryzyka wczesnego zgonu 337 Leczenie ostrej zatorowości płucnej 339 Przebyta zatorowość płucna a uprawianie sportu 341 32. Omdlenia – Wojciech Król, Marcin Konopka, Wojciech Braksator 343 Wprowadzenie 343 Badania diagnostyczne u sportowców z omdleniami 347 33. Kardiologiczne elektroniczne urządzenia wszczepialne u sportowców – Iwona Cygankiewicz, Krzysztof Kaczmarek 351 Stymulatory serca 351 Kardiowertery-defibrylatory 355 34. Uniemożliwianie nagłemu zgonowi sercowemu w trakcie imprez masowych – rola samoczynnych kardiowerterów-defibrylatorów – Bartosz Szafran, Iwona Cygankiewicz 363 35. Sport po ostrym zespole wieńcowym i po przezskórnych zabiegach rewaskularyzacyjnych na tętnicach wieńcowych – Maciej Janiszewski, Marek Chmielewski 371 Patofizjologia ostrego zespołu wieńcowego 372 Współczesne zasady leczenia w fazie ostrej ACS 373 Możliwości uprawiania sportu po ostrym zespole wieńcowym i po rewaskularyzacji na tętnicach wieńcowych 375 36. Choroby serca i naczyń i inne problemy zdrowotne u byłych sportowców wyczynowych – Wojciech Drygas, Magdalena Kwaśniewska 381 Konsekwencje zdrowotne uprawiania sportu wyczynowego 382 Choroby serca i metaboliczne u byłych sportowców wyczynowych 383 Nagły zgon sercowy u byłych sportowców wyczynowych 386 Sport wyczynowy a długowieczność 387 Doping farmakologiczny a stan zdrowia byłych sportowców wyczynowych 389 37. Uprawianie sportu poprzez osoby powyżej 35 lat i starsze – Magdalena Kwaśniewska, Tomasz Kostka, Wojciech Drygas 393 Wpływ aktywnego stylu życia i uprawiania sportu na zdrowie osób w wieku średnim 393 Aktywność fizyczna i uprawianie sportu w starszym wieku 403 IV. SPORTOWA KARDIOLOGIA DZIECIĘCA 409 38. Wprowadzenie do problematyki sportu u dzieci z chorobami układu sercowo-naczyniowego – Grażyna Brzezińska-Rajszys, Anna Turska-Kmieć, Maria Miszczak-Knecht, Lidia Ziółkowska 411 39. Sport a wady wrodzone serca u dzieci – Anna Turska-Kmieć, Grażyna Brzezińska-Rajszys, Lidia Ziółkowska, Maria Miszczak-Knech 415 Podział pacjentów z wadami wrodzonymi serca 417 Wytyczne dotyczące kwalifikacji do uprawiania sportu u dzieci z wadami wrodzonymi serca 418 40. Sport w przypadku dzieci z zaburzeniami rytmu serca – Maria Miszczak-Knecht, Anna Turska-Kmieć, Lidia Ziółkowska, Grażyna Brzezińska-Rajszys 425 Dziecko bezobjawowe z cechami preekscytacji w zapisie EKG 426 Dziecko z zespołem wydłużonego QT 427 Dziecko po wszczepieniu kardiowertera-defibrylatora 429 Arytmia komorowa 429 41. Sport w przypadku dzieci z kardiomiopatiami – Lidia Ziółkowska, Grażyna Brzezińska-Rajszys, Anna Turska-Kmieć, Maria Miszczak-Knecht 433 Kardiomiopatia przerostowa 433 Zalecenia dotyczące sportu rekreacyjnego u dzieci z kardiomiopatiamii 437 Zajęcia wychowania fizycznego dla młodych pacjentów z kardiomiopatiami 437 42. Choroby zapalne układu krążenia a uprawianie sportu poprzez dzieci – Lidia Ziółkowska, Anna Turska-Kmieć, Grażyna Brzezińska-Rajszys, Maria Miszczak-Knecht 439 Zapalenie mięśnia sercowego 439 Zapalenie osierdzia 441 Choroba Kawasakiego 441 43. Sport w sytuacji dzieci z nadciśnieniem tętniczym – Bożena Werner, Tomasz Floriańczyk 443 Reakcja ciśnienia tętniczego na wysiłek fizyczny 443 Problem nadciśnienia tętniczego w badaniu przesiewowym sportowców w wieku rozwojowym 444 Protokół diagnostyczny u dziecka uprawiającego sport, z wykrytym nadciśnieniem tętniczym 446 postępowanie wobec dzieci i młodzieży z rozpoznanym nadciśnieniem tętniczym 448 V. INNE ZAGADNIENIA 451 44. Kardiologia sportowa okiem położnika-ginekologa – Romuald Dębski 453 45. Astma oskrzelowa u sportowców – Janusz Jurczyk, Hubert Krysztofiak, Marcin Kurowski, Marek L. Kowalski 461 Objawy astmy u sportowców 461 Astma wysiłkowa a powysiłkowy skurcz oskrzeli 462 Patomechanizm rozwoju astmy u sportowców 463 Diagnostyka astmy u sportowców 465 Leczenie astmy u sportowców 466 Leczenie astmy a regulacje antydopingowe 466 46. Cukrzyca i sport – Dorota Zozulińska-Ziółkiewicz, Dariusz Naskręt 469 Kiedy cukrzyca ogranicza aktywność sportową? 470 Ogólne zasady insulinoterapii przy aktywności sportowej 471 Żywienie sportowca z cukrzycą 472 Układ sercowo-naczyniowy u sportowca z cukrzycą rodzaju 1 — ryzyko powikłań 474 Wydolność fizyczna u osób z cukrzycą rodzaju 1 475 Serce sportowca z cukrzycą 476 Diagnostyka kardiologiczna u sportowców z cukrzycą 476 47. Wpływ wysiłku fizycznego na markery lipidowe ryzyka sercowo-naczyniowego – Dariusz Turowski, Piotr Chruściel, Maciej Banach 481 Aktywność fizyczna jako modyfikowalny czynnik ryzyka choroby wieńcowej 481 Wpływ wysiłku na stężenie trójglicerydów 484 Wpływ wysiłku na zmiany ilościowe i jakościowe HDL 487 Wpływ wysiłku na zmiany ilościowe i jakościowe LDL 490 48. Nurkowanie – problemy kardiologiczne i naczyniowe – Patryk Krzyżak 497 warianty nurkowania 497 Wpływ warunków zewnętrznych 498 Patofizjologia nurkowania 500 Problemy kardiologiczne u osób nurkujących 502 Nevado Tres Cruces 2015 MedExpedition 505 49. Problemy kardiologiczne w wysokich górach – Patryk Krzyżak 507 Jak organizm reaguje na wysokość? 507 Co to jest choroba wysokościowa? 509 Patofizjologia choroby wysokościowej 510 Zmiany w układzie krążenia związane z wysokością 512 Problemy kardiologiczne u osób wspinających się wysoko 513 50. Medycyna lotnicza – wpływ przyspieszeń na układ sercowo‑naczyniowy – Krzysztof S. Klukowski, Krzysztof L. Mazurek 515 Wprowadzenie 515 Przyspieszenie dodatnie – reakcje układu krążenia 517 Przyspieszenia ujemne – reakcje układu krążenia 521 Zaburzenia rytmu serca podczas działania przyspieszeń 522 Fizjologiczne manewry przeciwprzeciążeniowe 523 51. Sport i seks – Zbigniew Lew-Starowicz, Michał Lew-Starowicz 527 Relacje pomiędzy sportem a aktywnością seksualną w kulturze Zachodu 527 Wpływ aktywności seksualnej na wyniki w sporcie 528 Wpływ steroidów anabolicznych wykorzystywanych w celach dopingowych na dymorfizm płciowy i zdrowie seksualne 529 52. Żywienie w sporcie – Damian Parol, Daniel Śliż, Artur Mamcarz 531 Wprowadzenie 531 Ustalanie zapotrzebowania energetycznego sportowców 531 Makroskładniki diety 533 Warzywa i owoce w diecie sportowców 536 Rozłożenie makroskładników i energii w ciągu dnia 536 Nawodnienie 537 Suplementy wspomagające wydolność fizyczną 538 53. Genetyka i sport – Zbigniew Gaciong, Grzegorz Placha 541 Metodologia badań nad podłożem genetycznym zróżnicowania w środkugatunkowego 541 Dziedziczenie zdolności do wysiłku fizycznego 543 Genetyczne podłoże budowy i siły mięśniowej 544 Genetyczne podłoże zdolności do wysiłku fizycznego 546 Badania nad genami kandydatami u wyczynowych sportowców – geny mistrzów 546 Znaczenie badań genetycznych dla fizjologii wysiłku i sportu wyczynowego 547 54. Problem dopingu w sporcie – Andrzej Pokrywka, Jarosław Krzywański 549 Definicja dopingu 549 Lista substancji i metod zabronionych w sporcie 550 Wyłączenia dla celów terapeutycznych 552 Dozwolone formy podania substancji zabronionych 555 Suplementacja a doping 556 55. Wpływ substancji zabronionych na układ krążenia – Aleksandra Gąsecka, Krzysztof J. Filipiak 561 Wprowadzenie 561 Środki o działaniu anabolicznym 563 Hormony peptydowe, czynniki wzrostu i substancje pokrewne 565 Środki pobudzające 565 56. Kontrowersje wokół meldonium 2016 – lek przeciwdławicowy czy poprawiający wydolność fizyczną? – Aleksandra Gąsecka 569 57. Okresowa ocena stanu zdrowia sportowców – Andrzej Folga, Hubert Krysztofiak 575 58. Okiem sportowego żurnalisty – Henryk Urbaś 583 59. Aspekty prawne dotyczące opieki nad sportowcami ze szczególnym uwzględnieniem badań obciążeniowych – Marcin Konopka, Krystyna Burkhard‑Jagodzińska, Artur Mamcarz, Wojciech Braksator 587 Dokumenty prawne regulujące zasady opieki nad sportowcami 587 Ogólne badanie lekarskie, a także diagnostyczne badania kardiologiczne 587 Skorowidz 591