Mitologia estońska i liwska (Tadeusz Zubiński)

Dawne wierzenia plemion estońskich i liwskich były zdeterminowane przez animizm czyli kompleks wierzeń, charakterystycznych dla religii pierwotnych, zakładający równoległe istnienie przenikających się światów: materialnego i duchowego. Komplementarne istnienie duszy i ciała, jednocześnie u ludzi jak i u zwierząt, roślin, żywiołów, minerałów, całości świata, przy czym nad wyraz ważna była współzależność żyjących, od duchów ich zmarłych przodków. Duchy zmarłych przodków pełniły funkcje opiekuńcze i sędziowskie. Wszystko co otaczało człowieka - materialne i pozazmysłowe - miało swoją duszę: zwierzęta, lasy, bagna, ptaki, kamienie, obiekty na niebie takie: jak słońce, gwiazdy lub piorun. Zatem wymagało to wzajemnego ustosunkowania się człowieka i natury dodatkowo na tej płaszczyźnie. Także drzewa zaopatrzone były w jednostkową duszę: puu hing/puu vaim. Jest udokumentowane, że bartnicy za czasów pogaństwa składali ofiary duszom co okazalszych przedstawicieli królestwa flory. Nad wyraz według tych koncepcji dusza człowieka po śmierci udaje się do zaświatów, pełnych innych dusz i zróżnicowanych duchów. Duchy te mają wpływ na życie ludzi i bywają im przychylne lub nieprzychylne. Prawie nienaruszalnym elementem wierzeń animistycznych jest obecność ludzi-ekstatyków - szamanów, czarowników, wróżów posiadających wpływ na światy duchów, równoważących wzajemne stosunki pomiędzy światem ludzkim, a innymi światami. Szaman zaopatrzony w magiczny bęben odurzał się wywarem z ziół i w magicznym transie śpiewał obrzędowe pieśni, póki nie padł nieprzytomny w ekstatycznym śnie. Czasem trans szamański mógł trwać choćby całą dobę. Współwyznawcy wierzyli, że wówczas dusza szamana opuszcza ciało i wędruje na wierzchołki gór, aby w siedzibie bóstw, uprosić łaski dla całej społeczności. Szaman przekazywał wolę bóstwa, potrafił odeprzeć podstępny atak ze strony innego szamana, wykonać inną czynnośc magiczną np. Wskazać miejsce najlepszych połowów ryb lub rejon prawidłowego polowania. Wierzono, iż szamani, będąc jeszcze w stanie „normalnym”, posiadają zdolność przemieszczania się między trzema równoległymi światami: niebem, podziemiem i światem rzeczywistym, przyjmując postać orła...