Pamięć imperiów w europie wschodniej. teoretyczne konteksty i porównania (Andrzej Nowak)

XX-wieczne totalitaryzmy i starsze od nich, częściowo nakładające się na nie dziedzictwo imperialne (a także dziedzictwo ruchów antyimperialnych) stanowią fascynujące tworzywo zbiorowej pamięci w całej Europie Wschodniej, na jej "skrwawionych ziemiach". W nawiązaniu do aktualnych metodologicznych debat wokół tej problematyki, z intencją wypełniania wciąż istniejących "białych plam" na mapie studiów nad wschodnioeuropejską pamięcią wyniknął pomysł tego tomu. Spotykają się w tej książce teksty, które ukazać mają ową różnorodność doświadczeń historycznych w Europie Wschodniej łączących się z imperialną przeszłością. Od analizy fenomenu pamięci dominującego imperium (w tym przypadku rosyjskiego), przez nie mniej niebanalne zjawisko tworzenia pamięci zbiorowej etniczno-kulturowej peryferii (w tym przypadku Kałmuków), odradzania po 1918 roku, w warunkach II Rzeczypospolitej, pamięci Polski jako imperium, aż po katalogi współczesnych "miejsc pamięci" na Białorusi i w krajach nadbałtyckich (oraz studium prowadzonej wobec tych krajów ofensywnej "polityki pamięci" poprzez Rosję Putina), a wreszcie - odrębną, fascynującą historię pamięci środowisk anarchistycznych w Polsce i Rosji; to jest podstawowy zakres tematyczny tego tomu. Autorzy mają nadzieję, że pomaga on z nowych perspektyw zobaczyć Europę Wschodnią, nasze - kształtujące się w niej - pamięci zbiorowe i nasze tożsamości, dla których wciąż znaczne pozostają imperialne wyzwania.