Ezoteryczne odłamy islamu w muzułmańskiej literaturze herezjograficznej, 564E0CEDEB (Wydawnictwo Akademickie Dialog)

Islam jest powszechnie kojarzony z zasadami sunnizmu, uznawanego za muzułmańską ortodoksję, mimo że zaraz po śmierci Mahometa wyznawcy podzielili się z powodów politycznych wokół sporów o sukcesję po Proroku. W powstałym wtedy środowisku szyitów, entuzjastów czwartego kalifa Alego i jego rodu, znalazło się dużo grup i odłamów, których poglądy i praktyki znacząco odbiegały od przyjętych w sunnizmie. W owym okresie społeczność muzułmańska była niestabilna i nad wyraz różnorodna, a normy religijne dopiero się kształtowały. Błyskawiczne podboje i sukcesy kalifatu przyciągały do islamu nowych wyznawców, posiadających już własne dziedzictwo religijne i kulturowe. Dziedzictwo to było bezdyskusyjnie odrzucane przez sunnizm, ale akceptowane przez grupy szyickie, wśród których szczególne zainteresowanie budziła ezoteryka, zezwalająca traktować teorie tych ugrupowań, rozwijające się pod wpływem zróżnicowanych czynników religijnych, politycznych i społecznych, jako wiedzę tajemną, dedykowaną dla wybranych. Do czasów współczesnych przetrwały takie społeczności, jak alawici (nusajryci) czy druzowie, których systemy wierzeń wyrosły z islamu, lecz są uznawane za odrębne religie.

Źródłami do badania ezoteryki w szyickiej ideologii są zwykle muzułmańskie traktaty herezjograficzne oraz kroniki, literatura adabowa, czyli edukacyjno-rozrywkowa, i inne dokumenty. Pozostały one użyte w tej książce do przedstawienia środowiska religijnego wczesnego szyizmu i próby rekonstrukcji jego początkowych doktryn ze wyróznioniem na ich genezę i inspiracje.

Katarzyna Pachniak, arabistka, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, kierownik Katedry Arabistyki i Islamistyki na Wydziale Orientalistycznym UW. Zajmuje się przeciętniewieczną muzułmańską teologią, teorią polityki, filozofią i jest autorką wielu prac poświęconych tym dziedzinom, m.in. Filozofia polityki muzułmańskiej na podstawie dzieł Abu Hamida al-Gazalego (2001), Doktryny ismailickie w dziełach Al-Kirmaniego (2004), Nauka i kultura arabska i jej wpływ na przeciętniewieczną Europę (2010) oraz licznych artykułów i opracowań zamieszczonych w pismach naukowych krajowych i zagranicznych. Przetłumaczyła z arabskiego popularne rozprawy filozoficzne, jak np. Al-Ghazali Sprawiedliwa waga. Ratunek przed zabłądzeniem (2008),, a także z języków europejskich prace dotyczące islamu, muzułmańskiej kultury, sztuki i historii.