Skłonność emergencyjna dzieci i adolescentów (Katarzyna Krasoń, Andrzej Czerkawski)

Opracowanie ukazuje swoiście pojęte w perspektywie pedagogicznej zjawisko emergencji, a zatem nieoczekiwanego i nieprzewidywalnego sytuowania się jednostek atypowych w strukturze socjometrycznej grup formalnych.

Całość zagadnień ukazana została za sprawą analiz sytuacji dzieci i adolescentów, stąd problematykę zawężono do poszukiwań w zakresie badania klasy szkolnej. Za jednostki atypowe uwielbiano osoby o wysokim poziomie dywergencyjności myślenia, nonkonformistyczne czy uciekające w zachowania agresywne.

Szczególne zaś miejsce zajęły rozważania dotyczące ucieczki od rzeczywistych relacji w świat wirtualnego kontaktu (pisanie internetowych pamiętników), nieraz wynikającej właśnie z nieudanych interakcji w realnej grupie rówieśniczej.

Ucieczka ta jest zatem rezultatem emergencji grupy wobec młodego człowieka, z zarazem przejawem emergentności jednostki. Praca zbudowana została z rozważań teoretycznych z pogranicza socjologii wychowania, pedagogiki społecznej i psychologii społecznej, a także filozofii społecznej, lecz główny nacisk położono na przedstawienie danych empirycznych.

Refleksja autorów przybrała zaś wymiar epistemologiczny. Ustalenia badawcze podejmowano na drodze eksploracji jakościowych, skompilowanych z sygnalnym ujęciem ilościowym. Specjalny obszar poświęcono diagnozie stanu wiedzy nauczycieli, ukazując zupełny niemal brak orientacji w pojawianiu się „nieprzewidywalności" w codziennych działaniach wychowawczo-edukacyjnych.

Głównym zamierzeniem było wskazanie strategii skoncentrowanej na kształtowaniu kompetencji socjoempatycznych dzieci i adolescentów, by uczyć obcowania z drugim człowiekiem, wyczulać na jego jednostkowość, oryginalność i wykazać wartość ekspresyjnego przeżywania nawzajem własnych doświadczeń.

Prezentacja formuły ekspresyjnego spotkania opartego na działaniach artystycznych lub implikowanego sztuką jest na dodatek wzbogacona badaniami skoncentrowanymi na określeniu jej produktywności. Wyniki wskazują, że takie zasłuchanie w drugiego i w siebie umożliwi przyjęcie postawy otwarcia na inność, odmienność, lecz i emergencyjną nieprzewidywalność, pozwoli kupić umiejętność radzenia sobie w sytuacjach nowych, wymagających nieprzeciętnych wcześniej rozwiązań.