Korczakowskie narracje pedagogiczne (Barbara Smolińska-Theiss)

Janusz Korczak tradycyjnie kojarzony jest z Holokaustem i gehenną warszawskiego getta, tymczasem wielkość Korczaka w pierwszej kolejności wyraża się nie tylko w tragicznej drodze śmierci z Umschlagplatzu do Treblinkijeszcze – a może z reguły – w dziele jego życia zawodowego, w którym dopasujeł medycynę z wychowaniem dzieci. Na tym polu dokonał odkryć szczególnych, bezdyskusyjnie przekraczających ramy swojego czasu. Dziś Korczak zaliczany jest w poczet największych pedagogów XX wieku: jego miejsce jest wśród takich autorytetów, jak Jean-Jacques Rousseau, John Locke i Johann Heinrich Pestalozzi.

Spuścizna pedagogiczna Korczaka odczytywana jest przede wszystkim w perspektywie renesansu problematyki dziecka i dzieciństwa: powracają elementarne pytania: kim jest dziecko, na czym polega jego rozwój, co oznacza godność dziecka, prawa dziecka i dziecięce obywatelstwo w rodzinie, w środowisku lokalnym, w instytucjach społeczno-edukacyjnych, wreszcie – w społeczeństwie i państwie. Tym kwestiom towarzyszy bezustannie refleksja nad relacjami między dziećmi a dorosłymi, opartymi na miłości, wzajemnym szacunku, a także dialogu, tworzącym pomost pomiędzy starszym a młodszym pokoleniem. Ostatecznym wnioskiem i finalną konsekwencją jest odkrywanie oraz redefiniowanie uniwersalnych idei i przesłań pedagogicznych, zawartych w dziele Korczaka, adresowanych do różnych grup społecznych, środowisk i kultur.

Korczakowskie narracje pedagogiczne są próbą współczesnego odczytania spuścizny pedagogicznej Janusza Korczaka, przepuszczonej poprzez pryzmat dzisiejszych wyzwań i wątpliwości, towarzyszących tak badaczom, jak i praktykom. Czytelnik nie wyszuka tu prostych rad, zasad czy powierzchownych uogólnień, od których Korczak za każdym razem stronił. Jest to książka pokazująca pewien model pedagogiki poręcznej,równocześnie refleksyjnej, opartej na miłości do dziecka, mądrości wychowawczej i ciągłym namyśle nad rozwijającym się dzieckiem i dorosłym, który uczy się dziecka, razem z dzieckiem i od dziecka.

Korczakowskie narracje pedagogiczne łączą rozmiar użyteczny i akademicki. Pokazują idee pedagogiczne obfitego myśliciela, przedstawiają unikalny system wychowawczy, dokumentują sukcesy i porażki Korczaka w pracy z dziećmi. Całość wywodu osadzona jest głęboko w kontekście międzywojennej pedagogiki, z jakiej wyrastał i uczył się Korczak, a jednocześnie zakorzenia spuściznę Korczaka w dzisiejszej pedagogice humanistycznej – wielowymiarowej, opartej na uniwersalnych wartościach, interpretowanej wedle odmiennych znaczeń i kodów kulturowych.