Od "wojny sprawiedliwej" do "wojny z terroryzmem" (Polski Instytut Spraw Międzynarodowych)

Nie jest to książka poświęcona historii prawa międzynarodowego. Nie przedstawiono w niej rozwoju regulacji prawnych dotyczących wykorzystania siły zbrojnej, a analizy skoncentrowano na obowiązującym stanie prawnym.

Jej tytuł wyróżnia „wojnę sprawiedliwą", ponieważ ze względu na żywotność przesłania teorii tej wojny wyszczególnione jest, w przekonaniu autora, użycie dorobku dawnej myśli prawniczej i filozoficznej w ocenie oraz kwalifikowaniu współczesnych przejawów użytkowania siły zbrojnej.

Teoria wojny sprawiedliwej stanowiła wyraz wiary w siłę rozumu. Racjonalizacja praktyki, zdaniem jej czołowych przedstawicieli, służyć miała poskramianiu zła wynikającego z arbitralnego posługiwania się siłą zbrojną jako narzędziem polityki międzynarodowej.

Myśl Kanta, choć ten literalnie nie odwoływał się do doktryny wojny sprawiedliwej, stanowiła efektowne intelektualne zwieńczenie tej doktryny. * * * Dla tradycji wojny sprawiedliwej wykorzystanie siły zbrojnej bez jej odniesienia do fundamentalnych wartości moralnych stanowiło wyłącznie przemoc.

Czy wobec tego podmioty odpowiedzialne za realizowanie i egzekwowanie przestrzegania prawa międzynarodowego mogą dziś, zwłaszcza w ocenie naruszeń praw człowieka na masową skalę, poprzestawać tylko na koncepcji wojen legalnych prowadzącej często do nierozstrzygalnych sporów prawnych i tym samym świadomie sytuować się poza prawidłowem i złem? Podjęcie działań zbrojnych to oczywisty dobór aksjologiczny o wymiernych skutkach prawnych.

Ale wyborem takim jest dodatkowo powstrzymanie się od działania. To przesłanie tradycji wojny sprawiedliwej nie przestało być dzisiaj aktualne. Współczesne ius ad bellum będące w gruncie rzeczy ius contra bellum kontynuuje tradycję wojny sprawiedliwej, ponieważ uznaje pomieszczenie za stan pożądany, którego dobrodziejstwa ujawniają się dopiero na tle jego przeciwieństwa, czyli w trakcie działań wojennych i bezpośrednio po ich zakończeniu.

Pamiętajmy o samym początku preambuły Karty NZ: „My, Ludy Narodów Zjednoczonych, zdecydowane uchronić przyszłe pokolenia od klęsk wojny, która dwukrotnie za naszego życia wyrządziła ludzkości niewypowiedziane cierpienia".

Dopuszczając wyjątkowo zastosowanie siły zbrojnej, prawo to bazuje na przekonaniu, iż czasami niezbędne jest odwołanie się do wojny,wnętrze zachować, przywrócić, a choćby umocnić.