Niekonstytucyjność prawa i jej skutki cywilnoprawne Artur Kawka, Monika Wysocka

Tytuł Niekonstytucyjność prawa i jej skutki cywilnoprawne Autor Jan Podkowik Język polski Wydawnictwo Scholar ISBN 978-83-65390-27-1 Rok wydania 2019 Warszawa liczba stron 444 Format pdf Spis treści Spis treści
Wykaz najważniejszych skrótów 11
Wprowadzenie 15
Rozdział pierwszy
Niekonstytucyjność prawa jako pojęcie doktryny konstytucyjnej 23
1. Istota problemu 23
2. Zasada nadrzędności Konstytucji a stanowienie prawa.
Domniemanie konstytucyjności 24
3. Pojęcie i przejawy niekonstytucyjności aktu normatywnego 29
3.1. Pojęcie niekonstytucyjności aktu normatywnego 29
3.2. Niekonstytucyjność czynności prawodawczej 34
3.3. Niekonstytucyjność materialna (treściowa)
aktu normatywnego 37
3.4. Niekonstytucyjność „jakościowa" (formalna) 43
4. Stopniowalność naruszeń Konstytucji i gradacja wad aktów
normatywnych 44
5. Niekonstytucyjność a zła wiara prawodawcy 51
6. Oczywista i wtórna niekonstytucyjność 53
7. Model stwierdzania niekonstytucyjności prawa w świetle
Konstytucji z 1997 r. 58
Rozdział drugi
Stwierdzenie niekonstytucyjności prawa w orzeczeniu
Trybunału Konstytucyjnego 67
1. Istota problemu 67
2. Przedmiot wypowiedzi Trybunału – ocena hierarchicznej zgodności
aktów normatywnych 68
2.1. Akt normatywny jako przedmiot i podstawa (wzorzec)
kontroli 68
2.2. Specyfika kontroli konstytucyjności aktów normatywnych
regulujących stosunki cywilnoprawne 83
3. Orzeczenie jako forma wypowiedzi Trybunału Konstytucyjnego
w sprawie hierarchicznej zgodności norm 90
3.1. Pojęcie orzeczenia w rozumieniu art. 190 Konstytucji 90
3.2. Rodzaje orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego z uwagi
na wynik kontroli 93
3.3. Sposoby redakcyjnego ujęcia wypowiedzi rozstrzygającej:
orzeczenia proste, zakresowe i interpretacyjne 97
3.4. Dodatkowe klauzule zamieszczane w orzeczeniach 105
4. Właściwości orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego 108
4.1. Moc powszechnie obowiązująca i ostateczność orzeczeń 109
4.2. Wejście w życie orzeczenia jako skutek jego ogłoszenia 115
Rozdział trzeci
Kwestia prawotwórczego charakteru orzeczeń Trybunału
Konstytucyjnego i ich skutków dla systemu prawa 119
1. Istota problemu 119
2. Dualistyczny charakter orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego 121
3. Zmiana normatywna w systemie prawa jako następstwo orzeczenia
negatoryjnego 127
3.1. Utrata mocy obowiązującej w rozumieniu art. 190 ust. 3
Konstytucji 127
3.2. Refleksowe skutki utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego
w następstwie wejścia w życie orzeczenia Trybunału
Konstytucyjnego dla systemu prawa 131
3.3. Problem tzw. Orzeczeń reanimacyjnych 138
3.4. Problem orzeczeń o pominięciu prawodawczym 143
4. Ochrona stosunków prawnych w toku w związku z wejściem 148
Rozdział czwarty
Skutki orzeczenia negatoryjnego w ujęciu czasowym 161
1. Istota problemu 161
2. Spór o temporalny charakter orzeczeń Trybunału
Konstytucyjnego 162
2.1. Modele czasowych skutków orzeczeń sądów konstytucyjnych
w sprawach hierarchicznej zgodności norm 162
2.2. Stanowisko Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego 169
2.3. Skutki czasowe orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego
w świetle art. 190 ust. 3 Konstytucji 175
2.3.1. Założenia koncepcyjne 175
2.3.2. Skutki czasowe orzeczenia, o którym mowa
w art. 190 ust. 3 zd. 1 in principio Konstytucji
(wchodzącego w życie z dniem ogłoszenia) 177
2.3.3. Skutki czasowe orzeczenia, o którym mowa
w art. 190 ust. 3 zd. 1 in fine i zd. 2 Konstytucji (z klauzulą
odraczającą) 185
3. Niekonstytucyjność podzielona w czasie 197
4. Kwalifikacja intertemporalna zdarzeń prawnych z zakresu prawa
cywilnego – założenia konstrukcyjne 207
Rozdział piąty
Wpływ orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego na stosunek
cywilnoprawny 211
1. Istota problemu 211
2. Pojęcie stosunku cywilnoprawnego i jego struktura 212
3. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego na tle katalogu zdarzeń
cywilnoprawnych 221
4. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego jako czynnik
współkształtujący treść stosunku prawnego (art. 56 k.c.) 227
5. Wpływ negatoryjnego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego
na powstanie, ustanie i zmianę stosunków cywilnoprawnych
i praw podmiotowych w świetle praktyki orzeczniczej 230
5.1. Powstanie stosunku cywilnoprawnego (nabycie prawa
podmiotowego) 231
5.2. Problem „odżycia" prawa podmiotowego (stosunku
cywilnoprawnego) wygaszonego na podstawie niekonstytucyjnej
normy prawnej 241
5.2.1. Koncepcja „odżycia" prawa podmiotowego wygaszonego
bezpośrednio przez niekonstytucyjną normę (ex lege)
w świetle orzecznictwa 241
5.2.2. Koncepcja „odżycia" prawa podmiotowego wygaszonego
w drodze czynności konwencjonalnej w świetle
orzecznictwa 247
5.2.3. Ocena stanowiska judykatury 249
5.3. Ustanie stosunku cywilnoprawnego
(wygaśnięcie prawa podmiotowego) 251
5.4. Zmiana stosunku cywilnoprawnego albo prawa podmiotowego 258
5.4.1. Zmiana podmiotu stosunku cywilnoprawnego
lub prawa podmiotowego 258
5.4.2. Zmiana przedmiotu stosunku cywilnoprawnego 259
5.4.3. Zmiana treści stosunku cywilnoprawnego albo prawa
podmiotowego 269
6. Status prawny podmiotów prawa cywilnego 276
6.1. Osoby fizyczne 277
6.2. Osoby prawne i inne jednostki 279
7. Terminy ustawowe 286
Rozdział szósty
Wadliwość czynności prawnych jako skutek niekonstytucyjności
prawa 297
1. Istota problemu 297
2. Stanowisko Trybunału Konstytucyjnego i sądów 298
3. Charakterystyka konsekwencji wadliwych czynności prawnych –
kształt problemu 306
4. Problem skutków niekonstytucyjności norm regulujących
dokonywanie czynności prawnych i składanie oświadczeń woli 309
5. Kwestia wadliwości czynności prawnych o treści odpowiadającej
niekonstytucyjnym przepisom 312
6. Odpadnięcie podstawy prawnej czynności rozporządzającej 319
7. Wpływ utraty mocy obowiązującej niekonstytucyjnej normy prawnej
na czynności prawne naruszające tę normę 322
8. Dopuszczalność powołania się na błąd co do treści czynności
prawnej jako skutek niekonstytucyjności prawa 328
Rozdział siódmy
Restytucja konstytucyjności w stosunkach cywilnoprawnych
po stwierdzeniu niekonstytucyjności prawa 335
1. Istota problemu 335
2. Likwidacja skutków obowiązywania niekonstytucyjnego aktu
normatywnego – założenia systemowe i ich aksjologiczne
uzasadnienie 336
3. Problem stosowalności art. 190 ust. 4 Konstytucji do likwidacji
następstw niekonstytucyjności norm regulujących stosunki
cywilnoprawne. Ustawowe procedury restytucyjne 340
4. Inne środki restytucji konstytucyjności
w stosunkach cywilnoprawnych o charakterze posiadajątkowym –
zagadnienia wybrane 350
4.1. Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej
niekonstytucyjnym aktem normatywnym 351
4.2. Roszczenie o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia
(nienależnego świadczenia) 359
4.2.1. Założenia koncepcyjne 359
4.2.2. Świadczenia wynikające bezpośrednio
z niekonstytucyjnej normy prawnej 363
4.2.3. Świadczenia wynikające z czynności prawnych i aktów
wykorzystywania prawa opartych na niekonstytucyjnej normie
prawnej 368
4.2.4. Ograniczenia odnoszące się do zwrotu wzbogacenia
(nienależnego świadczenia) i korekty wzajemnych
rozliczeń – założenia konstrukcyjne 370
4.3. Powództwo o ustalenie stosunku prawnego albo prawa
(art. 189 k.p.c.) 373
4.4. Roszczenia z tytułu ochrony własności 375
4.4.1. Roszczenie windykacyjne 375
4.4.2. Roszczenie negatoryjne 384
4.4.3. Roszczenie o uzgodnienie księgi wieczystej
z rzeczywistym stanem prawnym 386
4.4.4. Roszczenia dodatkowe i o rozliczenie nakładów 389
4.5. Uprawnienie do żądania zmiany zobowiązania albo rozwiązania
umowy (rebus sic stantibus) 390
5. Środki ochrony trwałości stosunków cywilnoprawnych
ukształtowanych na podstawie niekonstytucyjnych aktów
normatywnych – kształt problemu 395
Zakończenie 405
Wykaz orzecznictwa i literatury 411