Dziedzictwo słowackiego w poezji polskiej (Tatara Marian)

Trzy rozdziały z pierwszej części książki ukazują trzy kierunki oddziaływania dziedzictwa Słowackiego na lirykę dwudziestolecia międzywojennego. W rozdziale Od poezji wieszczej do stereotypu zostały poddane analizie ideowej, wersyfikacyjne i stylistyczne nawiązania do dziedzictwa Słowackiego w twórczości Jana Lechonia. Omówiono także czynniki, które złożyły się na legendę literacką tego skamandryty, stwarzającej go jako dziedzica pokaźnych romantycznych tradycji, niezwykle tych spod znaku autora Lilli Wenedy. Przedstawiono zmieniający się wpływ krzemienieckiego poety na kolejne dzieła Lechonia, dostrzegając w nich próbę dopasowania osiągnięć Słowackiego do ówczesnych teorii poetyckich, w których dorobek wieszcza stawał się inspiracją do stylizacji nowych mitów historycznych. Wyróżniono przy tym wyjątkowość (na tle poezji polskiej) nawiązań Lechonia w ostatnim okresie jego twórczości do mistycznej liryki autora Samuela Zborowskiego, widząc w nich wpływ teorii poezji czystej ks. Henri Brémonda.

Omówiony w drugim rozdziale (Słowacki w służbie rewolucji i ojczyzny) casus Władysława Broniewskiego zespaja się z wpisywaniem ruchu bezprecedensowego w ramy tradycji romantycznej. Dla młodego Broniewskiego Słowacki występował w roli mistrza sztuki poetyckiej, u którego terminowanie jest niezbędnym etapem w edukacji poety, zachowujące-go przy tym odrębność i zdolność do krytycyzmu wobec nauczyciela.

Trzeci rozdział (Rekwizyt retoryczny) daje wgląd w strategię poetycką Wierzyńskiego, sprowadzającego spuściznę Słowackiego do roli rekwizytu w retorycznej poezji politycznej i patriotycznej, w której z reguły użytkowaną metodą było posługiwanie się frazeologizmami zaczerpniętymi z dzieł Słowackiego jako punktem wyjścia do własnych rozważań. Na rozumienie romantyzmu oraz na kształt retoryki Wierzyńskiego stanowczy wpływ wywarł Mickiewicz, twórczość krzemienieckiego poety była natomiast użytkowana wtedy, gdy celem autora Wolności tragicznej było przekazanie śmiałych, nieustępliwych słów prawdy.

Druga część książki przedstawia recepcję twórczości Słowackiego przez awangardzistów (kolejno: Peipera, Przybosia i Brzękowskiego), zarysowując drogę odczytywania dziedzictwa wieszcza w kontekście postępowej liryki. Rozdział IV prezentuje spojrzenie papieża awangardy na twórczość romantyka, sprzeciwiające się jej młodopolskim interpretacjom. W rozdziale między racjonalizmem a romantyzmem omówiono silne oddziaływanie Słowackiego na twórczość Juliana Przybosia (nazwanego największym znawcą wieszcza wśród ówczesnych poetów), przejawiające się m.in. W wyzyskiwaniu jego poetyckiego sposobu obrazowania do stworzenia własnych koncepcji poetyckich, co równocześnie pozwoliło zaakcentować nowatorstwo twórczości Słowackiego. W rozdziale Słowacki w kontekście nadrealizmu badacz zaznacza wyjątkowość (na tle polskich poetów XX wieku) strategii inspirującego się francuską poezją nadrealistyczną Jana Brzękowskiego, który głównie przyjmował konwencję poetycką Słowackiego w ce-lach mitotwórczych.

W trzeciej części, demonstrującej kolejny etap oddziaływania Słowackiego na polską lirykę, znajduje się rozdział Drugi Słowacki, w którym główny nacisk położono na omówienie paranteli pomiędzy Krzysztofem Kamilem Baczyńskim a wieszczem znad Ikwy. Oprócz wyróznionia podobieństw biograficznych i psychofizycznych łączących obu twórców poddano analizie wzorowanie się Baczyńskiego na technice pisarskiej romantyka w zakresie wersyfikacji, materii poetyckiej, obrazowania, symbolicznie ujętej kolorystyki, operowania podobnymi motywami w zbliżonych celach oraz cytatami z dzieł Słowackiego i aluzjami związanymi z jego twórczością.

W rozdziale VIII (Pod znakiem Piasta Dantyszka i ogórka) scharakteryzowano wieloznaczne związki wybitnego przedstawiciela pokolenia „Współczesności" (awangardy 1956) – Stanisława Grochowiaka – z tradycją romantyczną i twórczością Juliusza Słowackiego, postrzeganego jako mistrz groteski, racjonalistyczny myśliciel, autor inspirujących koncepcji historiozoficznych, a także poeta wytyczający wzory moralne i patriotyczne dla okupacyjnego pokolenia twórców.

Książkę wieńczy Zakończenie, które podsumowuje omawianą tematykę i formułuje wnioski wskazujące na żywe oddziaływanie liryki Słowackiego w latach 1918-1968. Stanowczo wyróżniono inspirujący charakter twórczości wieszcza w latach 30. Ubiegłego wieku.

Ewa Modzelewska-Opara

Tytuł Dziedzictwo Słowackiego w poezji polskiej ostatniego półwiecza 1918-1968 wyd. 2 Autor Marian Tatara Wydawnictwo Instytut Literatury EAN 9788381385374 ISBN 9788381385374 Kategoria Literatura\Literaturoznawstwo ilość stron 262 Format 17x24x1.4 cm Rok wydania 2021 Oprawa Miękka ze skrzydełkami Wydanie 2 Waga 0.454 kg