Piątak łukasz, starowieyski marek Źródła muzułmańskie o jezusie (Piątak Łukasz, Starowieyski Marek)

Wprowadzenie do lektury apoftegmatów

Apoftegmat jest króciutkim tekstem, zwykle zbudowanym na zasadzie: ktoś zapytał - ktoś inny odpowiedział. Uczeń zapytał mistrza - mistrz rzekł to i to. To najstarsza konstrukcja w tym gatunku literackim. Nie jest on właściwy tylko dla chrześcijaństwa, pojawia sięniejednokrotnie w tradycji pogańskiej, nią nie będziemy się jednak tu zajmować. Nazwa tych opowieści pochodzi od greckiego słowa apophtegma, które tłumaczy się jako "wypowiedź, sentencja".

Apoftegmatów są tysiące i jest to rodzaj literatury duchowej, po Biblii, najistotniej popularny w świecie chrześcijańskim. Były spisywane po grecku, łacinie, syryjsku, koptyjsku, gruzińsku, w języku gyyz, którym posługuje się chrześcijańska Etiopia. Są również ormiańskie i arabskie. Powstawały w każdym języku, w jakim w tamtym czasie chrześcijanie mówili, co oznacza, iż były stanowczo ważne dla ich tożsamości. Wierni czytali je i dobrze się w nich odnajdywali. Co takiego jest w tych tekstach,wszystkich urzekło? Co tak urzekło Benedykta, który - wiadomo - czytał je w wersji łacińskiej?

Apoftegmaty są tak niezwykłą serią, ponieważ zawierają opowieści o ludziach, którzy są skrupulatnie tacy sami jak my. Kiedy czytelnik nabierze wprawy w lekturze, to będzie miał wrażenie, iż bohaterowie tych historii wprawdzie chodzą w habitach i mówią innym językiem, lecz jakby ubrać ich w garnitury i wypuścić na nasze ulice, to byliby nie do odróżnienia od nam współczesnych. To po pierwsze.

Po drugie: nie udają świętych. Jakiego grzechu żeby nie wymienić, to w apoftegmatach się go znajdzie, razem z opowieściami, jak ci święci mężowie grzeszyli. Nie ma tu zamiatania pod dywan. A równocześnie jest ukazane olbrzymie pragnienie człowieka, żeby grzech wyrzucić ze swego życia. "Upadam, jestem słaby, lecz nie zgadzam się na to, chcę się poprawić, chcę żyć należycie". Te historie pokazują więc tych, którzy szukają wyjścia z labiryntu ludzkiej małości, aby być wolnymi ludźmi.

Po trzecie: łagodność. W mnichach, którzy zwracają się do grzeszników, ale też pomiędzy samymi grzesznikami, jest nieprzeciętna łagodność, dawanie sobie nawzajem nadziei na miłosierdzie. Jeden z moich ulubionych apoftegmatów jest o abbie Teodorze z Ferme (abba, czyli ojciec, to jeden z mistrzów). Jeden z braci pytał go: "Co mam robić, żeby osiągnąć życie wieczne?". Teodor mu długo nie odpowiadał, a w końcu rzekł: "Idź i okazuj każdemu miłosierdzie, bo ono ma luźny przystęp do Boga". Drugi to historia abby Makarego. Był on jednym z największych pustelników, a zaczynał od bycia szmuglerem saletry, złodziejem i szefem bandy przemytników. Pewnego dnia jednak wcześniej wrócił do domu i zobaczył swoją żonę w łóżku z sąsiadem. To był dla niego taki szok, iż tylko powiedział: "Niech wam Bóg wybaczy" i odszedł na pustynię, gdzie został mnichem. Mówiono o nim potem, że był na ziemi jak Bóg, bo tak jak On patrzył na grzechy ludzi, jakby ich nie widział, i słuchał o nich, jakby nie słyszał... / Szymon Hiżycki OSB

(Rh)

Pozycja warta polecenia.