Ostatnia bije godzina armia ochotnicza (IPN)

Album opisuje czyn żołnierzy ochotników w 1920 r. Porzucali oni rodziny, mury szkół, uczelnie wyższe, pracę, która zapewniała im byt, życie z dala od wojennego zgiełku, aby tylko wstąpić do wojska. Reprezentowali rozmaite klasy, grupy społeczne i zawody.

Obok uczniów i harcerzy stawali do szeregu weterani wojenni, obok dzieci ulicy – wykładowcy uniwersytetów, obok robotników – twórcy kultury i sztuki. Nie kierowała nimi żądza sławy, zaszczytów, lecz umiłowanie wolności i pragnienie obrony zagrożonego kraju.

Szli na front pełni wiary, zapału, w niemałym stopniu przyczyniając się do Cudu nad Wisłą i kolejnych triumfów polskiego oręża, zezwalających Rzeczypospolitej pokonać Rosję bolszewicką. Wielu ponownie chwyciło za broń w latach II wojny światowej.

Służyli w szeregach Wojska Polskiego i armii podziemnej. Niejeden zapłacił za ochotniczy zaciąg w 1920 r. Represjami lub śmiercią z dłoni władzy sowieckiej i komunistów polskich. Nieliczni tylko doczekali suwerennej Polski, szacunku i opieki państwa za to, iż w każdej chwili byli gotowi oddać życie za ojczyznę.