Operacja tpajax zamach stanu w iranie (1953) (Elipsa Dom Wydawniczy)

19 sierpnia 1953 roku w wyniku przewrotu politycznego w Iranie obalony został rząd Mohammada Mosaddegha. Zamach stanu był wspólną, brytyjsko-amerykańską tajną operacją wywiadowczą o kryptonimie „TPAJAX", zaplanowaną i tworzoną przy udziale grupy irańskich rojalistów.

Wydarzenie to przekreśliło szansę na demokratyzację i liberalizację państwa, a także zdeterminowało jego stosunki ze Stanami Zjednoczonymi i Wielką Brytanią, ale także z innymi państwami na arenie międzynarodowej.

Operacja stanowi punkt zwrotny w historii Iranu i jest uznawana za jedno ze źródeł obecnych napięć pomiędzy Teheranem a Waszyngtonem Niniejsza książka prezentuje wyniki analizy zamachu stanu z 1953 roku, w tym jego uwarunkowań, głównych aktorów oraz skutków.

Odpowiada też na pytania kluczowe dla zrozumienia zaangażowania służb wywiadowczych w politykę obcego państwa, dotyczące odpowiedniego kontekstu społeczno-politycznego, planowania tajnych operacji i ich konsekwencji.

Kluczową rolę w zaplanowaniu i przeprowadzeniu przewrotu odegrała Centralna Agencja Wywiadowcza (Central Intelligence Agency, CIA), która dokonała tego przy udziale brytyjskiej służby wywiadowczej (Secret Intelligence Service, SIS, MI6).

Opisywana tajna operacja wynikała z interesów narodowych obfitej Brytanii i Stanów Zjednoczonych, a jej główną determinantę stanowiła realizacja celów strategicznych tych państw w regionie Bliskiego Wschodu.

motywem podjęcia działalności z wykorzystaniem niejawnych środków i metod było dążenie do utrzymania wpływów politycznych w Iranie bez ujawniania swojego zaangażowania.