Mit w umyśle. ewolucyjno-kognitywne podstawy form mitycznych (e-book) (Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego)

Główna teza tej książki głosi, że mit jest naturalną pochodną ewolucyjnie ukształtowanych sposobów działania ludzkiego umysłu. Chodzi przy tym o naturalność rozumianą nie jako coś wyćwiczonego, lecz odruchowego, związanego z predyspozycjami. Rzecz zatem w tym,choćby współcześnie, gdy właściwie cały system sformalizowanej edukacji jest jednym wielkim treningiem w myśleniu na sposób niemityczny, jeśli tylko możemy sobie na to pozwolić, bo okoliczności nie zmuszają nas do korzystania z form myślenia wyrastających poza mit, w sposób naturalny wracamy właśnie do mitu. W pewnym sensie jesteśmy zatem niczym te czteroletnie dzieci, które – jeśli nikt nie stoi im nad głową – natychmiast zaczynają skakać i pchać palce, gdzie nie trzeba. Albo niczym Bruno z przywołanego dzieła Lewisa Carrolla – nawet posiadając do dyspozycji wyjaśnienia naukowe, wolimy słuchać o Świni i Akordeonie. Niniejsza książka ukazuje pewien model wyjaśniający, dlaczego tak się dzieje, przedstawiając, jakie elementy mentalnej architektury sprawiają, iż mit jest naturalnym trybem ludzkiego myślenia o świecie oraz jak procesy ewolucyjne doprowadziły do ich powstania. Ze „Wstępu" Maciej Czeremski w swojej monografii w wielkim stopniu zrywa ze sposobami badania mitu dominującymi dotychczas w naukach społecznych i humanistycznych. Autor wprawdzie odwołuje się do bogatego dorobku nauk zajmujących się mitem (na przykład metody strukturalnej, semiotyki mitu),z reguły korzysta z metodologii wypracowanej w ramach psychologii ewolucyjnej, zwłaszcza zaś z metody inżynierii odwrotnej. Pozwala to przenieść badania nad mitem na nowy poziom analizy i skoncentrować się na wyjaśnieniu (a nie w głównej mierze interpretacji) poszczególnych rozmiarów mitu. Biorąc pod uwagę ograniczenia takiego podejścia, z których autor zdaje sobie sprawę, należy to przedsięwzięcie określić jako udane i prekursorskie. W oryginalny i kompetentny sposób zastosował on najnowszą wiedzę o funkcjonowaniu ludzkiego umysłu do wyjaśniania mitu, jego stałej występowaniu w kulturze, a także naturalnej łatwości, z jaką opowieści mityczne są produkowane, zapamiętywane, komunikowane. Z recenzji dra hab. Sławomira Sztajera, prof. UAM