Ogniem i mieczem (I część Trylogii) (Henryk Sienkiewicz)

Pierwsza część sporej Trylogii Henryka Sienkiewicza. Akcja powieści toczy się w XVII wieku, w trakcie powstania Chmielnickiego na Ukrainie. Sienkiewicz prezentuje walki Rzeczpospolitej z Kozakami zaporoskimi i Tatarami. To pierwsza od czasów romantycznych powieść opiewająca siłę i męstwo Rzeczpospolitej, która błyskawicznie zyskała sukces i popularność. Na tle konfliktu politycznego rozgrywa się tragiczna historia miłosna Jana Skrzetuskiego i Heleny Kurcewiczównej rozdzielonych przez wojnę. O względy Heleny zabiega także Bohun, który nie cofnie się przed niczym, by zdobyć ukochaną. Humoru dodaje postać Jana Onufrego Zagłoby oraz naiwnego Litwina Longinusa Podbipięty. Na tle fikcyjnych postaci pojawiają się także dwaj historyczni bohaterowie: Bohdan Chmielnicki i Jeremi Wiśniowiecki.

„Ogniem i mieczem" wraz z "Potopem" i „Panem Wołodyjowskim" tworzą proces najszczególniej znanej polskiej trylogii, pisanek ku pokrzepieniu serc.