Maskarada wokół śmierci. nazistowski świat na węgrzech (Novae Res)

Poruszające świadectwo, w którym okrucieństwo wojny zderza się z miłością. Dla Węgier, a bardzo dla węgierskich Żydów, ostatni rok II wojny światowej był najtrudniejszy. Żydzi na Węgrzech od lat cierpieli z powodu różnych form dyskryminacji, ale od tego momentu rozpoczęła się ich masowa eksterminacja.

Tivadar Soros, ojciec znanego wszystkim biznesmena i społecznika George’a Sorosa, opowiada o losach swojej rodziny w trakcie tego ostatniego roku wojny. Pogodne usposobienie, doświadczenia żołnierskie z I wojny światowej i wrodzony spryt sprawiły, że Tivadar i cała jego najbliższa rodzina – w tym 14-letni wówczas George – przeżyli.

W tej spisanej w esperanto opowieści pasja życia miesza się z bliskością śmierci, codzienność z duchowością, a chęć niesienia pomocy z wszechobecnym okrucieństwem. To nieszablonowe świadectwo nieludzkich czasów, w których miłość i poświęcenie wybrzmiewa głośniej niż kiedykolwiek.

Fragment z przedmowy George’a Sorosa: Niemcy okupowali Węgry od 19 marca 1944 roku. Wyzwolili nas Sowieci 12 stycznia 1945. W czasie tych dziesięciu miesięcy żyliśmy w poczuciu śmiertelnego niebezpieczeństwa.

Więcej aniżeli połowa Żydów żyjących na Węgrzech i jedna trzecia mieszkających w Budapeszcie w tym czasie zginęła. Ja i moja rodzina przeżyliśmy. W dodatku mój ojciec pomógł innym ludziom. Był dobrym człowiekiem.

Nigdy nie widziałem go bardziej pracującego aniżeli wtedy. (…) Mówienie tego jest niegodziwością, lecz te dziesięć miesięcy było najszczęśliwszymi w moim życiu. Miałem czternaście lat. Byliśmy zagrożeni, ale wydawało się, iż mój ojciec panuje nad sytuacją.

Byłem świadomy niebezpieczeństwa, ojciec mnóstwo mi tłumaczył – ale nie wierzyłem, że można mnie zranić. Polowały na nas złe siły, lecz my byliśmy po stronie aniołów, bo przecież niesprawiedliwie nas męczono.

Książka w tłumaczeniu Emilii Ewy Siurawskiej Emilia Ewa Siurawska (ur. 25.01.1939 – zm. 16.06.2017) – znawczyni języka esperanto, tłumaczka, działaczka na rzecz ochrony zabytków. Była zaangażowana w przeróżne formy działalności kulturalnej.

Za młodu grała na deskach koszalińskiego teatru, potem była wieloletnią dyrektorką Biura Zarządu Głównego Towarzystwa Opieki nad Zabytkami oraz dyrektorem oficyny wydawniczej TOnZ. Z ruchem esperanckim związała się już w młodości, ponieważ dawał jej namiastkę swobody w czasach PRL-u.

Zorganizowała m.in. Bałtycką Wiosnę Esperancką. Po przeprowadzce do Warszawy została sekretarzem generalnym Polskiego Związku Esperantystów. W 1987 roku znalazła się w komitecie organizacyjnym Światowego Kongresu Esperanta.

Odpowiadała także za organizację 112 imprez, w których wzięło udział ponad 800 artystów. Uczestniczyła w 11 międzynarodowych kongresach esperanta m.in. W Brazylii, Gruzji czy Armenii. Była także pierwszym społecznym dyrektorem Fundacji Zamenhofa, której celem była budowa Centrum Zamenhofa w Białymstoku (otwarto je w 2009 roku).

Zafascynowana lekturą książki Tivadara Sorosa podjęła się jej tłumaczenia, aby także polscy czytelnicy mogli poznać losy tej barwnej postaci.