Podstawy mikrobiologii i epidemiologii szpitalnej (PZWL)

Tytuł Podstawy mikrobiologii i epidemiologii szpitalnej Język polski Wydawnictwo PZWL ISBN 978-83-200-6078-2 Rok wydania 2020 Wydanie 1 ilość stron 380 Format mobi, epub Spis treści 1. IMMUNOLOGIA Marta Ciszek-Lenda 1 1.1. Definicje 1 1.2. Odpowiedź immunologiczna 3 1.3. Budowa układu immunologicznego 6 1.3.1. Narządy układu immunologicznego 6 1.3.2. Komórki układu immunologicznego 7 1.4. Budowa i funkcje przeciwciał 10 1.5. Mediatory układu immunologicznego 12 1.5.1. Dopełniacz 12 1.5.2. Cytokiny 14 1.6. Oporność wrodzona (nieswoista) w zakażeniach 16 1.7. Wytrzymałość nabyta (swoista) w zakażeniach 19 1.8. Mechanizmy unikania odpowiedzi immunologicznej przez drobnoustroje 23 1.8.1. Mechanizmy unikania odpowiedzi immunologicznej poprzez wirusy 23 1.8.2. Mechanizmy unikania odpowiedzi immunologicznej poprzez bakterie 24 1.8.3. Mechanizmy unikania odpowiedzi immunologicznej przez pasożyty 24 1.8.4. Mechanizmy unikania odpowiedzi immunologicznej przez grzyby chorobotwórcze 24 1.9. System odporności skórnej SALT 24 1.10. System niepodatności błon śluzowych MALT 25 1.11. Reakcje nadwrażliwości 26 1.11.1. Nadwrażliwość typu I – alergia anafilaktyczna 27 1.11.2. Nadwrażliwość typu II – cytotoksyczno-cytolityczna 29 1.11.3. Nadwrażliwość rodzaju III – alergia kompleksów immunologicznych 30 1.11.4. Nadwrażliwość typu IV – komórkowa 32 1.12. Zjawiska autoimmunizacyjne i immunosupresja 34 1.13. Metody immunologiczne (reakcja antygen–przeciwciało) 37 1.13.1. Testy precypitacyjne 38 1.13.2. Testy aglutynacyjne 38 1.13.3. Odczyn wiązania dopełniacza 40 1.13.4. Testy immunoenzymatyczne i immunofluorescencyjne (IF) 41 2. SZCZEPIONKI I surowICE wytrzymałOŚCIOWE Hanna Czajka 43 2.1. Definicje 43 2.2. Immunoprofilaktyka zakażeń bakteryjnych 46 2.3. Immunoprofilaktyka zakażeń wirusowych 49 2.4. Zalecane schematy szczepień 51 3. PODSTAWOWE POJĘCIA Z EPIDEMIOLOGII ZAKAŻEŃ Małgorzata Bała 55 3.1. Definicje 55 3.2. Podstawowe pojęcia opisujące model choroby zakaźnej 56 3.3. Zapobieganie zakażeniom i chorobom zakaźnym i ich zwalczanie 58 3.4. Pojęcia związane z rozpowszechnieniem chorób zakaźnych/zakażeń w populacji 59 3.5. Podstawowe miary wykorzystywane w epidemiologii 59 4. MIKROBIOM CZŁOWIEKA I JEGO ROLA W ZDROWIU I CHOROBIE 61 4.1. Definicje Tomasz Gosiewski 61 4.2. Wprowadzenie Tomasz Gosiewski 61 4.3. Mikrobiota przewodu pokarmowego Tomasz Gosiewski 63 4.3.1. Rozwój mikrobiomu w przewodzie pokarmowym 64 4.4. Mikrobiota jamy ustnej i układu oddechowego Dominika Salamon 65 4.5. Mikrobiota skóry Dominika Salamon 66 4.6. Mikrobiota dróg moczowo-płciowych Magdalena Strus 67 5. SPOSOBY POBIERANIA I PRZESYŁANIA materiałów DO BADAŃ MIKROBIOLOGICZNYCH Monika Pomorska-Wesołowska 71 5.1. Wprowadzenie 71 5.2. Zasady podstawowe (ogólne) 72 5.3. Zabezpieczenie materiału biologicznego do badań mikrobiologicznych 73 5.4. Szczegółowe zasady dotyczące pobierania materiałów biologicznych do diagnostycznych badań bakteriologicznych 82 5.4.1. Krew 82 5.4.2. Materiał ze skóry, tkanek miękkich i ran 85 5.4.3. Mocz 86 5.4.4. Kał 87 5.5. Pobieranie i przesyłanie materiałów do badań mykologicznych 88 5.6. Pobieranie i przesyłanie materiałów do badań wirusologicznych 88 5.7. Pobieranie i przesyłanie materiałów do badań parazytologicznych 89 6. BAKTERIOLOGIA OGÓLNA 91 6.1. Budowa i fizjologia bakterii Artur Dr zewiecki 91 6.2. Klasyfikacja bakterii Artur Dr zewiecki 94 6.3. Patogeneza zakażeń bakteryjnych Artur Dr zewiecki 94 6.4. Genetyka bakterii Agnieszka Chmielarczyk 96 6.4.1. Struktura i replikacja DNA 96 6.4.2. Zmienność genetyczna bakterii 97 6.4.3. Wymiana DNA między komórkami bakteryjnymi 97 6.5. Podstawy diagnostyki laboratoryjnej zakażeń wywołanych poprzez bakterie 98 6.5.1. Mikroskopia, metody hodowlane, identyfikacja Dorota Romaniszyn 98 6.5.2. Badania serologiczne Iwona Żak 104 6.5.3. Metody molekularne Tomasz Gosiewski 106 6.6. Chemioterapia zakażeń bakteryjnych Artur Dr zewiecki 109 6.6.1. Leki przeciwbakteryjne 109 6.6.2. Metody badania lekowrażliwości 113 7. BAKTERIOLOGIA SZCZEGÓŁOWA 117 7.1. Pałeczki Gram-ujemne z rzędu Enterobacterales Agnieszka Chmielarczyk 117 7.1.1. Escherichia coli (E. Coli) 118 7.1.2. Typ Salmonella 119 7.1.3. Rodzaj Shigella 120 7.1.4. Typ Klebsiella 121 7.1.5. Wariant Proteus 121 7.1.6. Rodzaj Yersinia 122 7.1.7. Warianty: Enterobacter, Citrobacter, Morganella, Providencia, Serratia 122 7.1.8. Pałeczki Gram-ujemne z rodziny Vibrionaceae 123 7.2. Pałeczki Gram-ujemne niefermentujące glukozy Dorota Ochońska 125 7.2.1. Rodzaj Pseudomonas 125 7.2.2. Wariant Acinetobacter 125 7.2.3. Rodzaj Stenotrophomonas 127 7.2.4. Wariant Burkholderia 127 7.3. Pozostałe pałeczki Gram-ujemne: Campylobacter, Helicobacter, Haemophilus, Bordetella, Pasteurella, Brucella, Francisella, Legionella Stefania Giedr ys-Kalemba 127 7.3.1. Typ Campylobacter 127 7.3.2. Rodzaj Helicobacter 128 7.3.3. Rodzaj Haemophilus 128 7.3.4. Wariant Bordetella 129 7.3.5. Rodzaj Pasteurella 130 7.3.6. Typ Brucella 130 7.3.7. Wariant Francisella 130 7.3.8. Typ Legionella 131 7.4. Laseczki Gram-dodatnie sporujące Piotr Kochan 131 7.4.1. Typ Bacillus 131 7.4.2. Rodzaj Clostridium, a także Clostridioides difficile (dawniej Clostridium difficile) 133 7.5. Laseczki Gram-dodatnie niesporujące Tomasz Gosiewski 135 7.5.1. Corynebacterium diphteriae 135 7.5.2. Typ Listeria 135 7.6. Ziarenkowce Gram-dodatnie Monika Br zychczy-Włoch 136 7.6.1. Wariant Staphylococcus 136 7.6.2. Typ Micrococcus 137 7.6.3. Rodzaj Streptococcus 137 7.6.4. Wariant Enterococcus 138 7.7. Ziarenkowce Gram-ujemne Monika Br zychczy-Włoch 139 7.7.1. Typ Neisseria 139 7.8. Bakterie beztlenowe Anna Białecka 140 7.8.1. Beztlenowe pałeczki Gram-ujemne 140 7.8.2. Rodzaj Bacteroides 141 7.8.3. Rodzaj Prevotella 141 7.8.4. Rodzaj Fusobacterium 142 7.8.5. Wariant Porphyromonas 142 7.8.6. Beztlenowe ziarenkowce Gram-ujemne. 143 7.8.7. Beztlenowe ziarenkowce Gram-dodatnie 143 7.9. Wariant Gardnerella, Lactobacillus, Bifidobacterium Magdalena Strus 146 7.9.1. Rodzaj Gardnerella 146 7.9.2. Wariant Lactobacillus 146 7.9.3. Rodzaj Bifidobacterium 147 7.10. Promieniowce Dorota Romaniszyn 147 7.10.1. Wariant Actinomyces 147 7.10.2. Wariant Nocardia 148 7.11. Prątki Ewa Augustynowicz-Kopeć, Anna Zabost 148 7.11.1. Typ Mycobacterium 149 7.11.2. Mycobacterium leprae 152 7.12. Krętki Piotr Kochan 153 7.12.1. Rodzaj Borrelia 154 7.12.2. Typ Leptospira 155 7.13. Mykoplazmy Małgorzata Biernat- Sudolska 156 7.13.1. Mykoplazmy płciowe 157 7.13.2. Mycoplasma pneumoniae 157 7.14. Chlamydie Barbara Zawilińska 158 7.14.1. Chlamydia trachomatis 159 7.14.2. Chlamydia pneumoniae 160 7.14.3. Chlamydia psittaci 160 7.15. Riketsje Barbara Zawilińska 161 7.15.1. Rodzina Rickettsiaceae 161 7.15.2. Rodzina Anaplasmataceae 162 7.15.3. Rodzina Coxiellaceae 162 8. WIRUSOLOGIA OGÓLNA Barbara Zawilińska 165 8.1. Charakterystyka, budowa i klasyfikacja wirusów 165 8.1.1. Definicje 165 8.1.2. Charakterystyka wirusów 165 8.1.3. Struktura wirusów 166 8.1.4. Wrażliwość na czynniki fizyczne i chemiczne 167 8.1.5. Klasyfikacja wirusów 168 8.2. Fazy replikacji wirusowej 170 8.3. Mechanizmy patogenezy zakażeń wirusowych 171 8.3.1. Relacje wirus–komórka 171 8.3.2. Relacje wirus–organizm 172 8.4. Epidemiologia zakażeń wirusowych 176 8.5. Podstawy diagnostyki wirusologicznej 178 8.5.1. Metody izolacji wirusów 179 8.5.2. Metody serologiczne 180 8.5.3. Metody molekularne 181 8.6. Leki przeciwwirusowe 181 9. WIRUSOLOGIA SZCZEGÓŁOWA 185 9.1. Wirusy DNA 185 9.1.1. Herpeswirusy Barbara Zawilińska 185 9.1.2. Adenowirusy Małgorzata Biernat- Sudolska 192 9.1.3. Parwowirusy Małgorzata Biernat- Sudolska 193 9.1.4. Pokswirusy Barbara Zawilińska 194 9.1.5. Poliomawirusy Sława Szostek 195 9.1.6. Papillomawirusy Sława Szostek 196 9.2. Wirusy RNA 197 9.2.1. Ortomyksowirusy Małgorzata Biernat- Sudolska 197 9.2.2. Paramyksowirusy i pneumowirusy Małgorzata Biernat- Sudolska 199 9.2.3. Koronawirusy Barbara Zawilińska 202 9.2.4. Pikornawirusy Sława Szostek 204 9.2.5. Togawirusy i wirus różyczki Barbara Zawilińska 207 9.2.6. Flawiwirusy Małgorzata Biernat- Sudolska 208 9.2.7. Rotawirusy, kaliciwirusy, astrowirusy Małgorzata Biernat- Sudolska 212 9.2.8. Rabdowirusy Małgorzata Biernat- Sudolska 214 9.2.9. Retrowirusy Barbara Zawilińska 215 9.2.10. Wirusy powodujące zapalenie wątroby Marta Wróblewska 220 9.3. Wirusy gorączek krwotocznych Marta Wróblewska 227 10. PRIONY Marta Wróblewska 231 10.1. Wprowadzenie 231 10.2. Źródło i drogi zakażenia 231 10.3. Patogeneza i objawy kliniczne 232 10.4. Diagnostyka 233 10.5. Profilaktyka 234 11. MYKOLOGIA Magdalena Skóra, Paweł Krzyściak 235 11.1. Ogólna charakterystyka grzybów 235 11.1.1. Morfologia 235 11.1.2. Fizjologia 236 11.1.3. Występowanie 238 11.1.4. Klasyfikacja 239 11.2. Chorobotwórczość grzybów 240 11.2.1. Grzybice 240 11.3. Leki przeciwgrzybicze 248 11.4. Szczegółowa charakterystyka wybranych grzybów 250 11.4.1. Drożdże 250 11.4.2. Pleśnie 255 11.4.3. Dermatofity 257 11.4.4. Grzyby dymorficzne 258 12. PARAZYTOLOGIA 261 12.1. Podstawowe pojęcia z zakresu parazytologii Agata Pietrzyk 261 12.1.1. Rodzaje pasożytów i żywicieli 261 12.1.2. Intensywność i ekstensywność zarażenia 262 12.2. Epidemiologia i profilaktyka chorób pasożytniczych Piotr Kochan 262 12.3. Pierwotniaki 263 12.3.1. Giardia intestinalis Agata Pietrzyk 263 12.3.2. Entamoeba histolytica (pełzak czerwonki) Agata Pietrzyk 265 12.3.3. Balantidium coli (szparkosz okrężnicy) Agata Pietrzyk 266 12.3.4. Cryptosporidium spp. Agata Pietrzyk 267 12.3.5. Trichomonas vaginalis (rzęsistek pochwowy) Piotr Kochan 268 12.3.6. Typ Plasmodium Dominika Salamon 269 12.3.7. Rodzaj Trypanosoma Dominika Salamon 272 12.3.8. Rodzaj Leishmania Dominika Salamon 272 12.3.9. Toxoplasma gondii Agata Pietrzyk 273 12.4. Robaki 275 12.4.1. Nicienie Agata Pietrzyk, Piotr Kochan, Dominika Salamon 275 12.4.2. Tasiemce Agata Pietrzyk, Piotr Kochan 283 12.4.3. Przywry Dominika Salamon 289 12.5. Ektopasożyty Dominika Salamon 291 13. DEZYNFEKCJA I STERYLIZACJA Anna Różańska 295 13.1. Metody dezynfekcji i ich użycie 296 13.2. Charakterystyka substancji chemicznych używanych w dezynfekcji w jednostkach opieki zdrowotnej 299 13.2.1. Alkohole 299 13.2.2. Nadtlenek wodoru 299 13.2.3. Aldehydy 300 13.2.4. Czwartorzędowe związki amoniowe 301 13.2.5. Fenol 301 13.2.6. Związki chloru 301 13.2.7. Kwas nadoctowy 302 13.2.8. Jodofory 302 13.2.9. Inne metody dezynfekcji 302 13.2.10. Metody sterylizacji i jej wykorzystanie 303 13.2.11. Kontrola procesu sterylizacji 305 13.2.12. Organizacja procesów sterylizacji na terenie szpitala 306 14. ZAKAŻENIA ZWIĄZANE Z OPIEKĄ ZDROWOTNĄ 307 14.1. Wprowadzenie. Czynniki ryzyka zakażeń związanych z opieką zdrowotną Jadwiga Wójkowska-Mach 307 14.2. Higiena dłoni Anna Różańska, Jadwiga Wójkowska-Mach 309 14.3. Izolacja pacjentów Jadwiga Wójkowska-Mach, Anna Różańska 313 14.4. Podstawy kontroli i nadzoru nad zakażeniami związanymi z opieką zdrowotną Jadwiga Wójkowska-Mach 316 14.5. Zakażenia związane z opieką zdrowotną w najróżniejszych populacjach pacjentów 318 14.5.1. Zakażenia związane ze stosowaniem procedur inwazyjnych Jadwiga Wójkowska-Mach 318 14.5.2. Zakażenia u pacjentów operowanych Jadwiga Wójkowska-Mach 322 14.5.3. Zakażenia w położnictwie Jadwiga Wójkowska-Mach 324 14.5.4. Zakażenie na oddziale geriatrycznym Barbara Gryglewska 325 14.6. Czynniki etiologiczne zakażeń związanych z opieką zdrowotną Dorota Romaniszyn 326 14.7. Wpływ środowiska szpitalnego na zakażenie związane z opieką zdrowotną Agnieszka Gniadek 328 15. NOWO POJAWIAJĄCE SIĘ I POWRACAJĄCE CHOROBY ZAKAŹNE. BIOTERRORYZM Dominika Salamon 331 15.1. Definicje 331 15.2. Nowo pojawiające się i powracające choroby zakaźne 332 15.3. Bioterroryzm 335 15.4. Wybrane czynniki sprawcze broni biologicznej 336 16. TABELE 339 16.1. Najważniejsze bakterie chorobotwórcze dla człowieka Artur Drzewiecki 340 16.2. Najważniejsze wirusy chorobotwórcze dla człowieka Barbara Zawilińska 345 16.3. Najważniejsze grzyby chorobotwórcze dla człowieka Magdalena Skóra 352 16.4. Najważniejsze pasożyty i parazytozy człowieka Agata Pietrzyk 354 SKOROWIDZ 359