Aksjologiczne podstawy polskiego prawa karnego w perspektywie jego ewolucji (Kujawsko-Pomorska Wyższa Szkoła w Bydgoszczy)

Doktryna prawa karnego stosunkowo niewiele miejsca poświęca aksjologii. Brakuje w szczególności szerszego spojrzenia na to, jaki system wartości przyjęty pozostał w polskim prawie karnym, jak ewoluował oraz jak wygląda obecnie. Są to natomiast aspekty niezwykle istotne, zwłaszcza w kontekście wymogu spójności norm prawa karnego z wartościami uniwersalnymi, na czele z fundamentalną wartością, jaką jest godność człowieka. Nie bez racji J. Makarewicz twierdził, że "humanitaryzm każe nam widzieć w społecznym, niepoprawnym szkodniku za każdym razem jeszcze człowieka, który wymaga poszanowania godności ludzkiej". Prawo karne musi jednak w takim samym stopniu uwzględniać godność sprawcy jak i ofiary. W centrum uwagi za każdym razem znajdować się musi człowiek, stanowiąc znaczący punkt odniesienia dla wszystkich instytucji prawa karnego. Nie może bowiem prawo karne sprowadzać się tylko do zwykłej zemsty i wyłącznie godzić w sprawcę. Wydawałoby się, że jest to konstatacja oczywista. W odbiorze społecznym bywa jednak niełatwa do zaakceptowania. Społeczeństwo domaga się od stuleci jedynie prędkiego i minimalistycznego karania. Postępująca humanizacja życia społecznego często z kolei implikuje redukcję odpowiedzialności, a zawsze wyznacza kierunek dozwolonego zachowania się człowieka. Dyskusja na ten temat jest więc istotnie konieczna. W przeciwnym razie stopniowo dochodzić będzie do przekształcania prawa karnego wartości w prawo karnego interesu. Nie jest to zaś zjawisko pożądane. Tylko prawo karne wartości, opierające się na szacunku dla człowieka, ściśle powiązane z moralnością, jest w stanie zagwarantować sprawiedliwość. Z powyższych względów niniejsze opracowanie stara się choćby po części wypełnić zauważalną lukę w literaturze przedmiotu i stać się przyczynkiem do podjęcia dyskusji nad systemem wartości i kształtem norm prawnokarnych, a także nad ich wzajemnymi relacjami.