Dramaty. tom 1 (Czytelnik)

Powstałe w latach siedemdziesiątych XX wieku sztuki: "Siła przyzwyczajenia", "Minetti. Portret artysty z czasów starości" i "Przed odejściem w stan spoczynku" składają się na pierwszy tom "Dramatów" Thomasa Bernharda (1931-1989), czołowego wybitnego niemieckojęzycznego powieściopisarza i dramaturga.

Głównymi postaciami trzech dramatów są dyrektor cyrku, stary aktor i sędzia. W otaczającym ich świecie, jak w teatrze, odgrywają wymyślone poprzez siebie role. Przemocą narzucają innym swoje ambicje, wizje i zamiłowania.

W utworach scenicznych Bernhard rozwija znane z prozy motywy: nierozerwalność tyranii i przemocy, niekończący się perfekcjonizm, bliskie obłędu uwielbienie dla sztuki oraz społeczne zakłamanie Austriaków.

Zaskakuje dynamicznym stylem i precyzją lakonicznych wypowiedzi. Thomas Bernhard jako dramaturg fascynuje nie mniej niż jako prozaik. Niezmiennie obnaża ludzkie ułomności. Bezkompromisowo obraża społeczeństwo, piętnując jego wyobrażenia i mniemania o sobie.

I mimo upływu czasu wciąż ostrzega. Przesłanie jego dramatów bowiem jest przerażająco aktualne. Thomas Bernhard (1931-1989), pisarz austriacki; działalność literacką rozpoczął w latach 50. XX wieku, publikował wtedy krótkie teksty dziennikarskie (m.in.

sprawozdania sądowe) i recenzje teatralne na łamach prasy Salzburga, Monachium i Wiednia, wydał też trzy tomiki wierszy. Od roku 1955 do 1957 studiował dramaturgię i reżyserię w Akademii Mozarteum w Salzburgu.

Wymieniany od końca lat 50. Wśród liczących się postaci literatury austriackiej, pierwszy sukces odniósł powieścią Mróz z 1963 roku. Poprzez następne ćwierć wieku publikował praktycznie corocznie kolejne utwory prozą - powieści i opowiadania (do najważniejszych należą: Kalkwerk, Korekta, Beton, Wycinka, Wymazywanie oraz pięcioczęściowy proces autobiograficzny), a od 1970 roku także dzieła dramaturgiczne.

Podejmował w nich tematykę egzystencjalną - cierpienia, samotności i śmierci, zaciekle krytykował rozmaite aspekty austriackiego życia społecznego i kulturalnego, a także demaskował historyczną amnezję Austriaków, skrywającą nazistowski okres w dziejach ich narodu.

Uznawany za jednego z najwybitniejszych i najoryginalniejszych pisarzy nie tylko Austrii, ale całego niemieckiego obszaru językowego w XX wieku, był wielokrotnie nagradzany i w Austrii, i w Niemczech, a jednocześnie bezpardonowo potępiany, także w mediach, jako twórca,,kalający własne gniazdo".

Jego ostatnie dzieło, dramat Plac Bohaterów (Heldenplatz), przypominające rodakom autora, z jakim entuzjazmem w marcu 1938 roku przyjęli Anschluss - włączenie Austrii do Trzeciej Rzeszy - i jak w centrum Wiednia witali Hitlera, miało premierę w stołecznym Burgtheater 4 listopada 1988 roku, pomimo głosów protestu ze strony części prasy i czołowych polityków kraju i burzliwych demonstracji przed gmachem teatru.

Trzy miesiące później Bernhard zmarł; w testamencie zakazał wystawiania swych sztuk w Austrii poprzez 70 lat; już jednak po 10 latach spadkobiercy ten zakaz uchylili. W Polsce opublikowano większość dzieł Thomasa Bernharda, zwykle w tłumaczeniu Sławomira Błauta, producent Kędzierskiego, Sławy Lisieckiej i Moniki Muskały.

W wydawnictwie,,Czytelnik" ukazały się książki: Oddech i Suterena (obie 1983), Chłód (1987), Przegrany (2002), Dawni mistrzowie (2005), Zaburzenie (2009), Moje nagrody (2010), Wycinka (2011), Korekta (2013), a także Tak.

Wyjadacze (2015). Wybrane utwory Bernharda adaptował i wystawiał na scenach teatralnych Krystian Lupa.