Cyrk rodzinny (Czarne)

"Ze wstępem Krzysztofa Vargi i posłowiem Danuty Cirlić-Straszyńskiej
Danilo Kiš to jeden z najwybitniejszych europejskich prozaików XX wieku, zniewalający głębią myśli, doskonałością formy, a nade wszystko zachwycającym błyskotliwem języka. Nieprzypadkowo wymienia się go jednym tchem obok Marcela Prousta i Brunona Schulza. Na Cyrk rodzinny, autobiograficzną trylogię powieściową, składają się Wczesne smutki, Ogród, popiół i Klepsydra – odmienne gatunkowo i stylistycznie, ale połączone mityczną postacią ojca, Edwarda Sama: Żyda, znakomitego ekscentryka uciekającego przed grozą rzeczywistości w szaleństwo, pijanego filozofa wygłaszającego w podrzędnych knajpach zainspirowane manifesty. Ten boży szaleniec w końcu zniknie w obozie koncentracyjnym, zostawiając po sobie ciszę, która przysypie ogród jego bliskich jak popiół. Kiš, bezgranicznie wierzący w potęgę Słowa, nieprzerwanie przekracza granice między życiem a literaturą, w tej ostatniej znajdując potwierdzenie realności bytu, dowód, „że kiedyś istniałem i iż istniał mój ojciec”.
„„Wczesne smutki” to szkice w bloku, oczywiście kolorowe, „Ogród, popiół” to grafitowy rysunek na płótnie, który pokryły ciemne barwy „Klepsydry” […]. Tak połączone, [książki te] przedstawiają na dwóch najróżniejszych płaszczyznach, w jakimś niezwykłym paralelizmie, nie tylko rozwój dwu głównych postaci, które w tych książkach szukają się i dopełniają, ale także ich dojrzewanie twórcze. Jeżeli postać nazwana A. S.-em jest identyczna z postacią autora, to te trzy książki, w wymienionym porządku, stanowią równocześnie wariant Bildungsroman, ukazują pewną biografię literacką.” Danilo Kiš „Czy można ładnie pisać o koszmarze totalitaryzmów? Czy da się zintegrować wstrząsające doświadczenie Zagłady z frazą, która budzi w nas melancholijny uznanie i przepełnia czytelniczym szczęściem? Danilo Kiš to jeden z najniezwyklejszych pisarzy XX wieku, w którego twórczości w sposób kompletny połączyły się oszałamiająca forma literacka z porażającym tematem. Kiš – specyficzny owoc romansu Marcela Prousta z Brunonem Schulzem, a jednocześnie przenikliwy kronikarz komunistycznych i stalinowskich zbrodni – jest osobną planetą w kosmosie literatury XX wieku.” Krzysztof Varga „W swojej sugestywnej pełni „Cyrk rodzinny” to niezwykłe studium literackie, w którym autor docieka prawdy o ojcu, a tym samym o sobie. To dokument zmagań z życiem i niedawną historią, zapis przemijania.” Danuta Cirlić-Straszyńska"