Pan wołodyjowski (MTJ)

Pan Wołodyjowski jest powieścią stanowiącą zwieńczenie Trylogii. Jej bohater pojawił się we wcześniejszych częściach procesu, zyskując coraz bardziej na znaczeniu: w Ogniem i mieczem był przyjacielem Skrzetuskiego, w Potopie - już postacią niemal pierwszoplanową. Z pewnością Sienkiewicz dostrzegł w Michale Wołodyjowskim olbrzymi potencjał. Tworząc jego postać, wzorował sie na autentycznej osobie - kresowym rycerzu Jerzym Wołodyjowskim, który zginął w trakcie obrony Kamieńca. W powieści jednak nie historia odgrywa stanowczą rolę. Zaczyna ona wysuwać się na plan pierwszy dopiero pod koniec fabuły. Autor wypełnia ją bowiem wszelkiego rodzaju intrygami, potyczkami, pościgami, porwaniami, pojedynkami, a także romansami, tak żeby perypetie bohaterów posiadały emocjonującą oprawę. Dzięki niej właśnie Pan Wołodyjowski jest powieścią tak ochoczo czytaną po dzień dzisiejszy.