Cyd z opracowaniem (GREG)

Cyd (1636), tragedia Pierrea Corneillea, której akcja toczy się w XI-wiecznej Hiszpanii. Szimena, córka wodza don Gormasa, i Rodryg, syn starego wodza don Diega, kochają się i wkrótce mają się pobrać. Dochodzi jednak do zwady między ojcami zakochanych -- Rodryg musi pomścić zniewagę, jakiej doznał don Diego.

Zabija w pojedynku don Gormasa, przekreślając przyszłe szczęście pary kochanków. Tymczasem Maurowie oblegają Sewillę i Rodryg w zastępstwie ojca odpiera napastników. Szimena domaga się zemsty na zabójcy swego ojca, choć król rad byłby przebaczyć zwycięzcy spod Sewilli.

Dziewczyna -- wbrew swym uczuciom -- pozostaje nieustępliwa. Jej honoru bronić ma w pojedynku z Rodrygiem don Sanszo, któremu w głębi serca nie życzy powodzenia. Kiedy Sanszo powraca po pojedynku, Szimena odmawia spełnienia obietnicy, iż odda rękę zwycięzcy.

Okazuje się jednak, iż zwyciężył Rodryg, lecz wspaniałomyślnie darował życie także zakochanemu w Szimenie don Sanszo. Honorowi stało się zadość. Kochankowie po rocznej żałobie połączą się węzłem małżeńskim, kiedy Cyd powróci z wojny z Maurami.

Corneille niemal wszystkie najszczególniej dramatyczne sytuacje usunął za kulisy. Na czoło wysunął pojedynek wewnętrzny, jaki toczą bohaterowie ze sobą i z czasem. Corneille zastąpił dawnego bohatera tragicznego, zdeterminowanego przez fatum, bohaterem obdarzonym wolnością i intelektualną samodzielnością, służącego swymi czynami ideałowi,,gloire", czyli chwały, sławy, honoru, spełnienia obowiązku, traktowanego także jako czyn ładny.

Premierze i sporemu powodzeniu tragedii towarzyszyły gwałtowne polemiki. Zarzucono autorowi plagiat, a przede wszystkim naruszenie konwencjonalnych zasad estetycznych. Sprawę skierowano do Akademii, której werdykt -- wskazujący na mnóstwo,,błędów" autora -- nie mógł jednak pominąć uwagi, że utwór Corneillea ma,,niewytłumaczalny urok, który towarzyszy wszystkim jego błędom".

Ten urok zachowują także polskie przekłady, zwłaszcza pierwszy -- współczesny Corneilleowi -- pióra Jana Andrzeja Morsztyna (premiera w Zamościu, 1660).