U nas każdy jest prorokiem

Wielbiciele Podlasia należycie znają Kruszyniany i Bohoniki. Miłośnicy Sienkiewicza z całą pewnością pamiętają Lipków.choćby ci, którzy słyszeli o polskich Tatarach, zaliczają ich raczej do barwnej, egzotycznej przeszłości.

Przybyli na Litwę pod koniec XIV wieku, kiedy książę Witold rekrutował wojska przeciwko Krzyżakom. W zamian płacił ziemią w bezludnej głuszy. Zostali. Walczyli pod Grunwaldem, a potem w kolejnych wojnach i powstaniach. Legionista Aleksander Sulkiewicz był przyjacielem Piłsudskiego. Mufti Szynkiewicz szedł za trumną Marszałka ramię w ramię z imamami wileńskim i warszawskim. Kilkanaście pokoleń wydało majorów, chorążych, tłumaczy królewskich, sędziów, rotmistrzów. Jednak żyli otoczeni ludnością chrześcijańską, potrafili zachować odrębność narodową i wiarę muzułmańską.

Pod koniec lat trzydziestych XX wieku mieszkało ich w Polsce niecałe sześć tysięcy. Po II wojnie światowej Tatarów nie uwzględniała żadna z umów o repatriacji zawartych pomiędzy Moskwą a Warszawą. Władze sowieckie traktowały ich jako Tatarów radzieckich, jednak oni sami czuli się pełnoprawnymi obywatelami Rzeczypospolitej. Ci, którym udało się opuścić Kresy, próbowali zacząć świeże życie w nowych miejscach. Dziś oficjalnie pozostało ich niespełna dwa tysiące.

Bartosz Panek zebrał, co ocalało. W fascynujących życiorysach swych bohaterów przypomina, że kultura tatarska była i jest nieodłączną częścią naszego wspólnego dziedzictwa i choć teraz społeczność tatarska jest nieliczna i podzielona, pamięć o niej musi przetrwać.