Zmartwychwstanie (Armoryka)

W 1887 Lew Tołstoj w rozmowie z sędzią Anatolem Koni usłyszał historię, którą wykorzystał następnie jako inspirację dla przyszłej powieści: młody arystokrata, pełniący w sądzie funkcję ławnika, zobaczył na ławie oskarżonych dziewczynę, którą wcześniej uwiódł i porzucił.

Dowiedziawszy się, że trafiła ona do domu publicznego, zaproponował jej małżeństwo, jako odkupienie wcześniejszych win. Dwa lata później pisarz przystąpił do pracy nad utworem, która trwała dziesięć lat.

Akcja utworu rozgrywa się w latach 90. XIX w. Młody arystokrata Dymitr Iwanowicz Niechludow prowadzi spokojne, dostatnie życie, które polega w głównej mierze na zabawie i walce z nudą. Pewnego dnia, uczestniczy jako przysięgły, w procesie o zabójstwo.

Wśród oskarżonych rozpoznaje Katarzynę Masłową (Katiuszę), dziewczynę, którą parę lat wcześniej wykorzystał i porzucił. Znał ją jako ciepłą, pogodną i prawidłową osobę. Dzisiaj dowiaduje się, iż jest ona prostytutką, ponadto podejrzaną o współudział w zabójstwie kupca Smielkowa.

Uzmysławia sobie jednocześnie, że to jego czyn doprowadził ją na dno moralnego upadku. „Zmartwychwstanie” było ogromnym sukcesem wydawniczym, jeszcze w roku pierwszego wydania zostało przetłumaczone na języki angielski, francuski i niemiecki.

W 1900 we Francji ukazało się 15 wznowień powieści. W latach 1899-1900 opublikowano jeszcze 12 edycji niemieckich, zaś w 1900 powstały trzy przekłady utworu na język polski. Bolesław Prus poświęcił dziełu kronikę tygodniową w „Kurierze powszednim”.

„Zmartwychwstanie” stało się bezpośrednią przyczyną obłożenia Tołstoja ekskomuniką przez Rosyjski Kościół Prawosławny; decyzję tę ogłoszono w 1901. (Za Wikipedią).