Czuła pedagogia. edukacyjny walor dzieł i działań księżnej izabeli z flemmingów czartoryskiej (Jolanta Skutnik)

W opracowaniu, którego cel skupia się na interpretacji dzieł i działań księżnej Izabeli Doroty z Flemmingów Czartoryskiej (1746-1835), a dokonywanej z perspektywy pedagogicznej, zbiegły się rozmaite tropy analiz obejmujące pola jej działalności politycznej, społecznej, wychowawczej i pomocowej,na dodatek towarzysko – artystycznej czy nawet ekologicznej.

Postępując tymi tropami nietrudno było w działaniach księżnej rozpoznać wczesne formy praktyki animacyjnej w jej społecznym i kulturalnym wymiarze; wyprzedzające amerykańskie koncepcje interpretacji dziedzictwa propozycje edukowania w muzeum i przez muzeum; a nawet prekursorskie formy pracy społecznej i oświatowej.

W sposób oczywisty te działania księżnej nie zrodziły się w społecznej i kulturowej próżni. Inspirowały je myśli i działalność osób towarzyszących jej na przeróżnych etapach życia, wspierały nurty filozoficzne i trendy umysłowe przełomu oświeceniowo - romantycznego, wzbogacały dzieła i koncepcje stanowiące podstawę jej praktyki samokształceniowej.

Efekty pracy potwierdzały się zaś w postawach wychowanków i stanowczych osiągnięcia członków socjety, która wokół Czartoryskiej się koncentrowała. Szczególnym przejawem tych działań były dzieła promujące humanizm w swoistej puławskiej odmianie znanej pod pojęciem „człekolubności".

Zasięg wpływów i inspiracji pobudzających podjęte w pracy analizy, włączając nieoczywiste ale celowe przywołanie współczesnych koncepcji partycypacji społecznej, mediacji kulturalnej, interpretacji dziedzictwa, które związały doświadczenia historyczne ze współczesnymi dyskursami poświęconymi edukacji kulturalnej, jest zatem niezwykle pokaźny.

Rozległość tych odniesień i liczba przywołanych faktów oświetlających analizowane działania Czartoryskiej wydaje się czasem przytłaczać główny trend analiz. Porządkuje go jednak wyraźny kierunek poszukiwań.

Wszystkie one, bez względu na odległość od głównego wątku, koncentrują się nieodmiennie na osobie, która z działań podejmowanych „z miłości ludzkiego plemienia" uczyniła sens życia. I jest to konkluzja, która nie straciła do dziś na aktualności.

W treści pracy inspiracji mogą poszukiwać pedagodzy zajmujący się zagadnieniami edukacji kulturalnej, pedagogiki społecznej i pracy oświatowej a analizujący stwarzające ich zarys teorie, starający się ustalić historyczne etapy ich rozwoju albo praktyczne formy ich realizacji.

Podobne inspiracje odnajdą także teoretycy i praktycy animacji, których zajmuje swoiście polska perspektywa kształtowania się tego kierunku i metody pracy społeczno – kulturalnej, a także kulturoznawcy podejmujący zagadnienia teorii i praktyki partycypacji w kulturze oraz poszukujący historycznych odniesień dla koncepcji mediacji kulturalnej.

Osobną grupą odbiorców mogą stać się muzealni edukatorzy wykorzystujący w praktyce metody interpretacji dziedzictwa lub poszukujący historycznych zaczątków form tej funkcjonalnej działalności muzeów.